آیین نامه راهنمایی و رانندگی

هيئت‎وزيران در جلسه مورخ 18/3/1384 بنا بـه پيشنهاد مشترك وزارتخانه‎هـاي راه و ترابري و كشور و به استناد بند (4) ماده (18) قانون تنظيم بخشي از مقررات مالي دولت ـ مصوب 1380 ـ ، آيين‏نامه راهنمايي و رانندگي را به شرح زير تصويب نمود:

آيين‏نامه راهنمايي و رانندگي

هيئت‎وزيران در جلسه مورخ 18/3/1384 بنا بـه پيشنهاد مشترك وزارتخانه‎هـاي راه و ترابري و كشور و به استناد بند (4) ماده (18) قانون تنظيم بخشي از مقررات مالي دولت ـ مصوب 1380 ـ ، آيين‏نامه راهنمايي و رانندگي را به شرح زير تصويب نمود:

فصل اول ـ تعريف‏ها

 ماده 1ـ اصطلاحاتي كه در اين آيين‏نامه، دستورالعمل‏ها و پيوست‏هـاي مربوط به‏كار رفته‏اند، داراي معاني مشروح زير مي‏باشند:
 1ـ آزادراه: آزادراه به راهي گفته مي‏شود كه حداقل داراي دو خط اتومبيل‏رو و يك شانه حداقل به عرض سه متر براي هر طرف رفت و برگشت بوده و دو طرف آن به نحوي محصور بوده و در تمام طول آزادراه از هم كاملاً مجزا باشد و ارتباط آنها با هم تنها به‏وسيله راه‏هاي فرعي كه از زير يا بالاي آزادراه عبور كند تأمين شود و هيچ راه ديگري آن را قطع نكند.
 2ـ ابطال گواهي‏نامه: سلب اعتبار قانوني گواهي‏نامه رانندگي.
 3ـ اتومبيل: هر نوع خودرو كه لااقل داراي دو چرخ در جلو و دو چرخ ديگر در عقب بوده و براي حمل بار يا انسان به كار رود.
 4ـ اتومبيل آموزشي: خودرويي است كه براي آموزش رانندگي اختصاص داده شده و بايد داراي دو پدال كلاچ و دو پدال ترمز، دو آيينه، تابلوي ويژه روي سقف و علايم مشخص روي بدنه و متعلق و يا تحت پوشش يكي از آموزشگاه‏هاي مجاز آموزش رانندگي باشد.
 5ـ اتومبيل مدارس: خودرويي جمعي است كه براي رفت و آمد دانش‏ْآموزان مدارس اختصاص داده شده است و داراي رنگ و علايم مشخص‏كننده مي‏باشد.
 6ـ ارتفاع چراغ: فاصله مركز چراغ خودرو بدون بار يا مسافر تا كف راه.
 7ـ اعتبار برگ معــاينه فني: زمــان درج شده در متن برگ معـاينه فني وسيله‏نقليه است.
 8ـ اوراق كردن وسيله‏نقليه: عبارت است از جداكردن قطعات اصلي وسيله‏نقليه، امحاي شماره‏هاي شناسايي (در مورد شاسي به صورت برش) و بريدن سقف يا ستون‏هاي اتاق و يا پرس اتاق آن و فك و اخذ پلاك‏ها و ابطال اسناد مربوط.
 9ـ ايستادن: ايست وسيله‏نقليه در زمان كوتاه.
 10ـ ايستادن ممنوع (توقف مطلقاً ممنوع): ايست وسيله‏نقليه براي هر مدت ممنوع است.
 11 ـ باركش: هر نوع خودرويي كه براي حمل بار ساخته شده است و داراي انواع زير است:
 الف ـ كاميون: وسيله‎نقليه موتوري باري كه قسمت بارگير آن به صورت پيوسته به‏كشنده متصل است. كاميون‏ها به طور كلي با وضعيت حداقل دو محور وجود داشته و ظرفيت حمل 6 تن بار و بيشتر دارند.
 الف ـ 1: كاميون اتاق‏دار: كاميوني كه حداكثر ارتفاع ديواره مقاوم اتاق بار آن از كف اتاق 5/1 متر باشد.
 الف ـ 2ـ كاميون لبه‏ دار: كاميوني كه حداكثر ارتفاع ديواره مقاوم اتاق بار آن از كف اتاق 80 سانتيمتر باشد.
 الف ـ 3ـ كاميون تيغه ‏دار: كاميوني كه قسمت بار آن به وسيله تيغه‏اي طولي به دو نيمه مساوي تقسيم شده باشد.
 الف ـ 4ـ كاميون كفي: كاميوني كه قسمت بار آن ديواره نداشته باشد.
 الف ـ 5 ـ كاميون سقف‏دار (مسقف): كاميوني كه قسمت بار آن به صورت محفظه سرپوشيده ساخته شده است.
 الف ـ 6 ـ كاميون يخچال‏دار: كاميون سقف‏داري كه قسمت بار آن داراي تجهيزات سردكننده باشد.
 الف ـ 7ـ كاميون تانكر (باري مخزني): كاميوني كه قسمت بار آن به صورت مخزن بسته و براي حمل انواع مايعات ساخته شده است.
 الف ـ 8 ـ كاميون بونكر: كاميوني كه قسمت بار آن به صورت مخزن بسته و براي حمل انواع جامدات شكل‏پذير (فله) ساخته شده است.
 الف ـ 9ـ كاميون مخلوط‏كن (ميكسر): كاميوني كه قسمت بار آن به صورت مخزن بسته و داراي دستگاه مخلوط‏كن باشد.
 الف ـ 10 ـ كاميون كمپرسي: كاميون اتاق‏داري كه تخليه بار آن به وسيله دستگاه كمپرس انجام مي‏شود.
 الف ـ 11 ـ كاميونت: به دو صورت زير وجود دارد:
 11 ـ 1ـ خودروي ون باربري: وسيله‏نقليه موتوري باري است كه اتاق راننده و اتاق بار به صورت دو محفظه جداگانه و بر روي يك شاسي باشد و مجموع وزن وسيله‏نقليه و ظرفيت حمل بار آن از 5/3 تن تا كمتر از 5 تن است.
 11‌ـ 2ـ لوري: وسيله‎‏نقليه موتوري باري است كه اتاق راننده و اتاق بار به صورت دو محفظه جداگانه و بر روي يك شاسي باشد و مجموع وزن وسيله‏نقليه و ظرفيت حمل بار آن از 5 تن تا كمتر از 6 تن است.
 الف ـ 12ـ كشنده: وسيله‏نقليه‏ايست كه يدك و يا نيمه‏يدك را به دنبال خود كشيده و به حركت در مي‏آورد.
 الف ـ 13 ـ وانت دوكابين: وسيله‎نقليه موتوري دومنظوره كه اتاق راننده و سرنشينان و اتاق بار به صورت دو محفظه جداگانه باشد و براي حمل بار و اشخاص به كار مي‏رود.
 الف ـ 14 ـ وانت يك كابين: وسيله‎نقليه موتوري كه اتاق راننده و اتاق بار به صورت دو محفظه جداگانه و بر روي يك شاسي باشد و براي حمل بار ساخته شده و مجموع وزن خودرو و ظرفيت حمل بار آن كمتر از 5/3 تن است.
 ب ـ تريلر (يدك): عبارت از وسيله‎نقليه است كه با يك وسيله‎نقليه موتوري كشيده مي‏شود.
 پ ـ نيمه تريلر (نيمه يدك): عبارت از يدكي است كه به يك وسيله‎نقليه ديگر به‎طوري متصل مي‏گردد كه بخشي از وزن بار آن به وسيله كاميون يا كاميون‏هاي كشنده حمل مي‏شود.
 12 ـ برگ يا برچسب معاينه فني: گواهي انجام معاينه فني كه از سوي ستادهاي معاينه فني خودرو يا مراكز فني مجاز صادر و برگه به درخواست‏كننده تحويل و برچسب به سمت راست شيشه جلو الصاق مي‏گردد.
 13 ـ بزرگراه: راهي است كه حداقل داراي دو خط عبور در هر طرف بوده و ترافيك دو طرف آن به وسيله موانع فيزيكي از هم جدا شده باشد و به طور معمول داراي تقاطع‏هاي غيرهمسطح است. بزرگراه مي‏تواند تعداد معدودي تقاطع همسطح كنترل شده داشته باشد.
 14 ـ پلاك: قطعه فلزي است با ابعاد، طرح و رنگ‏هاي زمينه مختلف كه شماره روي آن حك مي‏شود و انواع آن عبارتند از: شخصي، دولتي، عمومي، سياسي، سرويس، كنسولي، نظامي ـ انتظامي، تعميري، گذرموقت، بين‏المللي، ترانزيت، كشاورزي ـ عمراني و ويژه.
 15‌ـ پلاك غيرمجاز: پلاك‏هاي غيرمجاز عبارتند از:
 الف ـ پلاكي كه به موجب آگهي قبلي معاونت راهنمايي و رانندگي نيروي انتظامي جمهوري اسلامي ايران، كه از اين پس در اين آيين‏نامه به اختصار راهنمايي و رانندگي گفته مي‏شود، بايد تجديد گردد.
 ب ـ پلاكي كه در كشور خارجي روي وسيله‏نقليه نصب شده و پس از ورود به ايران با وجود سپري شدن مدت اعتبار آن تعويض نشده باشد.
 پ ‌ـ پلاك بين‏المللي كه براي مسافرت با اتومبيل به خارج از كشور از سوي راهنمايي و رانندگي صادر و به اتومبيل‏هاي پلاك داخلي داده مي‏شود و استفاده از آن در كشور ممنوع است.
 ت ـ پلاكي كه اشخاص در ارقام و مشخصات اوليه آن تغيير ايجاد كنند و يا پلاك وسيله‎نقليـه ديگــري بـه يك وسيلــه‎نقليه الصـاق گردد و يا براي آن پلاك تقلبي بــه‏كار برده شود.
 ث ـ پلاك دست ساز و دست نوشته‏اي كه بدون مجوز راهنمايي و رانندگي به‏كار برده مي‏شود.
 ج ـ پلاك خودرويي كه با اعلام مراجع صلاحيت‏دار فرسوده اعلام مي‏شود.
 16ـ پليس راه: واحدهايي از راهنمايي و رانندگي نيروي انتظامي جمهوري اسلامي ايران كه نظارت و كنترل بر اجراي قوانين و مقررات راهنمايي و رانندگي در جاده‏هاي كشور دارند.
 17ـ پليس مدرسه: دانش‏آموز آموزش ديده‏اي كه با لباس ويژه و تجهيزات تعيين شده از طرف مسئولين مدرسه براي عبور ايمن دانش‏آموزان از عرض سواره‏رو راه‏ها مأمور مي‏گردد.
 18 ـ پياده: شخصي غيرسوار كه بدون استفاده از هيچ نوع وسيله نقليه موتوري يا غيرموتوري حركت مي‏نمايد و يا مبادرت به جابه‏جايي كالسكه، چرخ دستي، جامه‏دان، سبدهاي چرخ‎دار و مانند آن مي‏نمايد.
 19 ـ پيـاده‏رو: بخـشي جـداشـده از خيابان كه در امتداد آن واقع‌شده و براي عبور و مرور پيادگان اختصاص يافته است.
 20ـ پيچ (قوس افقي): انحراف مستقيم راه در سطح افق.
 21 ـ ترافيك (شدآمد): آمدوشد وسايل نقليه و اشخاص و حيوانات در راه‏ها.
 22ـ تراموا (قطار خياباني): قطاري شهري است كه به طور معمول در خطوط ريلي واقع در سطح سواره‏رو وسايل نقليه ديگر حركت مي‏نمايد.
 23 ـ تقاطع: محدوده‏اي است كه در آن دو يا چند مسير به صورت همسطح يا غيرهمسطح با يكديگر تلاقي مي‏كنند.
 24 ـ توقف: ايست وسيله‎نقليه در زمان طولاني بدون حضور راننده.
 25 ـ توقف‏سنج (پاركومتر): دستگاهي است كه با انداختن سكه يا پرداخت حق توقف، استفاده از كارت‏هاي اعتباري يا روش‏هاي ديگر، اجازه توقف را در زمان معين به‏خودرو مي‏دهد.
 26 ـ توقف ممنوع (پاركينگ ممنوع): توقف وسيله‎نقليه ممنوع است، جز براي سوار و پياده كردن، مشروط به استقرار راننده در پشت فرمان.
 27 ـ توقيف گواهي‏نامه رانندگي: اخذ و ضبط گواهي‏نامه رانندگي و محروم نمودن موقت دارنده از مزاياي قانوني آن.
 28 ـ جاده: راه خارج از شهر براي عبور و مرور.
 29 ـ جاده اصلي: راهي است كه در برخورد با راه ديگر به طور معمول عريض‏تر است و با نصب علايم راهنمايي و رانندگي، اصلي تلقي مي‏گردد.
 30ـ جاده خصوصي: راهي كه اشخاص يا مؤسسات براي كاربرد شخصي ساخته‏اند و استفاده ديگران از آن منوط به اجازه مالك است.
 31 ـ جاده فرعي: راهي كه از راه اصلي منشعب شده و يا به آن مي‎پيوندد و به‏طور معمول كم عرض‏تر است و با نصب علايم راهنمايي و رانندگي، فرعي تلقي مي‏شود.
 32 ـ چراغ توقف (چراغ ترمز): عبارت از چراغ‏هايي است كه هنگام به كاربردن ترمز پايي براي كاهش سرعت يا توقف به كار مي‏رود تا توجه لازم را به استفاده‏كنندگان از راه در پشت سر وسيله‏نقليه بدهد.
 33 ـ چراغ جانبي جلو (چراغ‏هاي كوچك جلو): عبارت از چراغ‏هايي است كه حضور وسيله‎نقليه و عرض آن را از سمت جلو نشان مي‏دهد.
 34 ـ چراغ جانبي عقب (چراغ‏هاي كوچك عقب): عبارت از چراغ‏هايي است كه حضور وسيله‎نقليه و عرض آن را از سمت عقب نشان مي‏دهد.
 35 ـ چراغ جانبي وسايل نقليه طويل: عبارت از چراغ‏هايي است كه در امتداد طول وسايل نقليه طويل به كار مي‏رود تا رانندگان وسايل نقليه ديگر قادر به تشخيص طول آن شوند. اين چراغ‏ها براي هر دو طرف در نظر گرفته شده و در قسمت عقب قرمز رنگ و در قسمت جلو زرد رنگ مي‏باشند و در حدود هر 3 متر از طول وسيله نقليه نصب مي‏شوند.
 36 ـ چراغ دنده عقب: عبارت از چراغي است كه راننده وسيله‎نقليه به كار مي‏برد تا راه را به طرف عقب وسيله‎نقليه روشن كرده و به اين ترتيب به ديگر استفاده‏كنندگان از راه اخطار نمايد كه وسيله‎نقليه در حال راندن به عقب بوده و يا مي‏خواهد به عقب براند.
 37ـ چراغ رانندگي (نوربالا): عبارتست از چراغ‏هايي كه جلوي وسيله‎نقليه را تا فاصله دور روشن مي‏كند.
 38 ـ چراغ راهنما: عبارت از چراغي است كه راننده وسيله‎نقليه به كار مي‏برد تا به ديگر استفاده‏كنندگان از راه اخطار نمايد كه راننده قصد تغيير جهت به راست و يا چپ، گردش و يا توقف را دارد.
 39ـ چراغ عبور (نور پايين): عبارتست از چراغ‏هايي كه جلو وسيله‎نقليه را در فاصله نزديك روشن مي‏كند و موجب خيره شدن چشم يا ناراحتي رانندگاني كه از طرف مقابل مي‏آيند و ديگر استفاده‏كنندگان از راه نخواهد شد.
 40ـ چراغ مه: عبارت از چراغي است كه در اتومبيل نصب شده و براي بهتر ديدن راه در هنگام مه و برف و باران سيل‏آسا و گرد وغبار و مانند آن به كار مي‏رود.
 41 ـ چرخ فلزي: چرخي است كه محل تماس آن با سطح زمين فلزي باشد.
 42 ـ حريم تقاطع: محدوده‏اي است در تقاطع راه‏ها كه به منظور سهولت حركت و ايمني تردد اختصاص مي‏يابد.
 43 ـ حق تقدم عبور: اولويت حق عبور وسيله‏نقليه‏اي نسبت به وسايل نقليه ديگر يا نسبت به پيادگان و بالعكس.
 44ـ خط ايست: خط‏كشي عرضي است كه در ورودي تقاطع و به منظور تعيين مرز توقف وسايل نقليه پيش از گذرگاه پياده بر سطح راه ترسيم مي‏شود.
 45 ـ خط تغيير سرعت: نوعي خط عبور كه خودروهاي ورودي به مسير اصلي يا خروجي از آن مي‏توانند در طول آن، سرعت خود را براي همگرايي و يا واگرايي با جريان ترافيك افزايش يا كاهش دهند.
 46 ـ خط عبور: بخشي از سواره‏رو است كه در طول مسير، به عبور يك ستون وسيله‎نقليه اختصاص يافته و با خط‏كشي حدود آن مشخص مي‏گردد. يك راه مي‏تواند در هر جهت يك يا چند خط عبور داشته كه اين خط‏هاي عبور از سمت راست به چپ از شماره يك به بالا شماره‏گذاري مي‏شوند.
 47ـ خط عبور دوچرخه: عبارتست از مسير ويژه دوچرخه در سطح معابر كه با تابلو، خط‏كشي و يا رنگ حدود آن مشخص مي‏گردد.
 48 ـ خط كمكي: خط عبوري است كه به منظور تغيير سرعت، انجام حركات گردشي و يا افزايش ظرفيت راه، در كنار خط عبور ايجاد مي‏شود.
 49ـ خط ويژه: مسيري است كه به وسيله خط‏كشي با رنگ متفاوت از خطوط ديگر و يا علايم و يا موانعي از بقيه مسيرها مشخص گرديده و براي عبور و مرور يك يا چند نوع وسيله‎نقليه اختصاص دارد. 
 50 ـ خم (قوس عمودي): انحراف مسير مستقيم راه در سطح قائم.
 51 ـ خودرو: هر نوع وسيله‎نقليه قابل حركت در راه‏ها كه نيروي محركه آن از موتور باشد، به استثناي وسايل نقليه ريل‏رو و عبارتند از:
 الف ـ سواري: خودرويي است كه براي حمل انسان ساخته شده و ظرفيت آن با راننده حداكثر 6 نفر است.
 ب ـ سواري استيشن (سفري): نوعي خودروسواري است كه فضاي بار با فضاي سرنشين يكسره باشد و ظرفيت آن با راننده حداقل 7 و حداكثر 9 نفر است.
 پ ـ سواري‏‎كار: اتومبيلي است دو ديفرانسيل كمك‏دار با اتاق جدا از شاسي يا اتومبيلي كه ظرفيت آن با راننده بين 10 تا 15 نفر باشد.
 ت ـ اتوبوس: هر نوع وسيله‎نقليه موتوري مسافربري كه ظرفيت آن با راننده و كمك‏راننده 27 نفر يا بيشتر باشد.
 ث ـ اتوبوس برقي: اتوبوسي كه نيروي محركه آن به وسيله باتري يا نيروي برق تامين مي‏شود.
 ج ـ اتوبوس دو طبقه: وسيله‎نقليه موتوري مسافربري كه قسمت حمل مسافر آن در دو طبقه جداگانه روي هم و با يك سازه مشترك بوده و ظرفيت آن با راننده حداقل 27 نفر است.
 چ ـ ميني‏بوس: خودروي مسافربري است كه ظرفيت آن با راننده بين 16 تا 26 نفر مي‏باشد.
 ح ـ تراكتور: نوعي خودرو است كه براي كارهاي كشاورزي، صنعتي و عمراني مانند شخم‏زدن، حفاري، بارگيري و كشيدن دنباله‏بند و غيره به كار مي‏رود.
 52 ـ خيابان: راه عبور و مرور در محل سكونت و فعاليت مردم كه عرض آن بيش از 6 متر باشد.
 53 ـ خيابان اصلي: راهي است كه در برخورد با راه‏هاي ديگر عرض سواره روي آن بيشتر است و يا با نصب علايم راهنمايي و رانندگي، اصلي تلقي شده و در غير اين صورت در سمت راست راه ديگر قرار دارد.
 54 ـ خيابان فرعي: راهي است كه در برخورد با راه‏هاي ديگر، عرض سواره روي آن كمتر است و يا با نصب علايم راهنمايي و رانندگي، فرعي تلقي شده و در غير اين صورت در سمت چپ راه ديگر قرارگرفته باشد.
 55 ـ دستگاه تهويه: به دستگاه‏هايي اعم از پنكه، كولر و يا بخاري گفته مي‏شود كه هواي درون وسيله‎نقليه را جابه‏جا و يا دماي آن را كاهش يا افزايش دهد.
 56 ـ راننده: كسي كه هدايت وسيله‎نقليه موتوري و غيرموتوري و همچنين حركت دادن حيوانات را به صورت واحد يا گله و رمه برعهده داشته باشد.
 57 ـ راه: عبارتست از تمامي سطح خيابان، جاده، كوچه و كليه معابري كه براي عبور و مرور عموم اختصاص داده مي‏شود.
 58 ـ راه‏آهن: ريل‏هاي آهني موازي ثابتي كه قطار و وسايل نقليه ريلي ديگر بر روي آن حركت مي‏كنند. 
 59 ـ راه عمومي: به راه‏هايي گفته مي‏شود كه براي عبور و مرور عموم مورد استفاده قرار مي‏گيرد.
 60 ـ روز: از طلوع تا غروب آفتاب.
 61 ـ سازنده وسايل نقليه: شخص يا مؤسسه يا كارخانه‏اي كه وسايل نقليه‏اي را كه مطابق آيين‏نامه بايد شماره‏گذاري شود مي‏سازد، يا قطعات ساخته شده آنها را سوار (مونتاژ) مي‏نمايد.
 62 ـ ستاد معاينه فني: تشكيلات متمركز براي برنامه‌‌ريزي، هدايت، نظارت و كنترل فعاليت مراكز فني معاينه خودرو و مراكز معاينه فني مجاز كه از سوي شهرداري‏ها و سازمان راهداري و حمل و نقل جاده‏اي ايجاد مي‏گردد.
 63 ـ سطح روشن: در مورد چراغ‏ها عبارت از سطح قابل ديدي است كه نور از آن منتشر مي‏شود و در مورد منعكس‏كننده نور عبارت از سطح قابل ديدي است كه نور را منعكس مي‏كند.
 64 ـ شانه راه: بخشي از بدنه راه است كه در دو طرف خط‏هاي عبور رفت و برگشت قرار داشته و براي توقف اضطراري وسايل نقليه به كار مي‏رود.
 65 ـ شب: از غروب تا طلوع آفتاب.
 66 ـ شماره وسيله‎نقليه: عدد يك يا چند رقمي و حروفي كه از طرف راهنمايي و رانندگي روي پلاك‏هاي ويژه منقوش و در عقب و جلوي وسيله‎نقليه نصب مي‏شود.
 67 ـ شناسنامه خودرو: سندي است كه مشخصات خودرو، مالك و نشاني كامل محل سكونت وي و تاريخ انتقالات و تغييرات انجام شده از سوي راهنمايي و رانندگي در آن درج و به آخرين مالك تسليم مي‏گردد.
 68 ـ شيب (سربالايي ـ سرازيري): تغيير تدريجي ارتفاع سطح تمام شده راه در امتداد طولي مسير.
 69 ـ ظرفيت وسيله‎نقليه: وزن بار يا تعداد مسافري كه از طرف كارخانه سازنده با تأييد وزارت صنايع و معادن براي وسيله‎نقليه تعيين گرديده است.
 70 ـ علايم: هر نوع علامت عمودي و افقي مانند تابلو، چراغ راهنمايي و رانندگي، خط‏كشي، نوشته و ترسيم، و همچنين تجهيزات هدايت‏كننده، سوت و حركت دست و غيره كه به وسيله‎ مقامات صلاحيت‏دار براي كنترل و تنظيم عبور و مرور تعيين و به كار برده مي‏شود.
 71 ـ قطار شهري: نـوعي وسيله حمل ونقل عمومي است كه در شهرهـا و حومـه به جابه‏جايي مسافر پرداخته و به طور معمول با چرخ‏هاي فلزي بر روي ريل حركت مي‏كند.
 72 ـ قطعات و قسمت‏هاي اصلي: كليه قسمت‏هاي اساسي وسيله نقليه شامل محور، موتور، شاسي، اتاق و رنگ كه تعويض آنها باعث تغيير مشخصات اساسي وسيله نقليه مي‏گردد.
 73 ـ كارت پارك: كارت يا برگه‏اي است كه با پرداخت پول تهيه مي‏گردد و به‏وسيله آن اجازه توقف در مكان و زمان معين به خودرو داده مي‏شود.
 74 ـ كارت شناسايي خودرو: كارتي كه مشخصات مالك و وسيله نقليه شماره‏گذاري شده در آن ثبت و از سوي راهنمايي و رانندگي صادر و به مالك وسيله ‏نقليه تسليم مي‏گردد.
 75 ـ كاروان: كاروان يا خانه سيار وسيله‎نقليه غيرموتوري است كه براي سكونت و يا كار استفاده شده و عرض آن از 6/2 متر و طول آن از 12 متر بيشتر نباشد.
 76 ـ كلاه ايمني: كلاهي است كه راننده و سرنشين موتورسيكلت‏ها آن را براي محافظت سر خود در برابر ضربات احتمالي ناشي از بروز سوانح به كار مي‏برند.
 77ـ كمربند ايمني: تسمه‏اي كه نيم‏تنه بالاي راننده و هر يك از سرنشينان را تحت كنترل و مهار ايمن خود قرار مي‏دهد تا در هنگام ضرورت، همچون كاهش ناگهاني سرعت يا توقف آني خودرو كه ممكن است ناشي از ترمز يا برخورد با جسم ديگر يا حوادث ديگر باشد، مانع از جداشدن سرنشينان و راننده از صندلي خود و اصابت به شيشه جلو يا ديگر قسمت‏هاي دروني و يا پرتاب شدن به بيرون خودرو شود و حداقل داراي دو نقطه اتكا باشد.
 78 ـ كوچه: راهي در مناطق مسكوني كه عرض آن حداكثر 6 متر باشد.
 79 ـ گذرگاه پياده: گذرگاهي در تقاطع راه‏ها، امتداد پياده‏روها، سواره‏روها، روگذرها يا زيرگذرها يا هر محل ديگري از سواره‏رو كه به وسيله خط‏كشي يا ميخكوبي يا علايم ديگر، براي عبور پيادگان اختصاص داده شده است.
 80 ـ گواهي‏نامه بين‏المللي رانندگي: گواهي‏نامه‏اي است كه به اعتبار گواهي‏نامه داخلي طبق مفاد قانون الحاق ايران به كنوانسيون عبور و مرور در جاده‏ها و كنوانسيون مربوط به علايم راهها ـ مصوب 1354 ـ توسط راهنمايي و رانندگي صادر مي‏گردد و مدت اعتبار آن يك سال مي‏باشد.

تبصره ـ كانون جهانگردي و اتومبيلراني جمهوري اسلامي ايران بر اساس مفاد كنوانسيونهاي بين‌المللي 1949 و 1968 حمل و نقل جاده‌اي و حسب عرف بين‌المللي و مقررات حاكم بر تمامي كشورهاي عضو سازمان بين‌المللي جهانگردي (AIT) و فدراسيون بين‌المللي اتومبيلراني (FIA) وظيفه ترجمه و تبديل گواهينامه‌هاي رانندگي معتبر صادر شده توسط نيروي انتظامي و ساير اسناد و مدارك مربوط را بر عهده دارد. الحاقی بموجب اصلاح بند « 80» ماده (1) آيين‌نامه راهنمايي و رانندگي - هیات دولت 5/7/1384
 81 ـ گواهي‏نامه رانندگي (پروانه رانندگي): اجازه‏نامه براي رانندگي وسايل‏نقليه كه از طرف راهنمايي و رانندگي به نام افراد صادر مي‏شود.
 82 ـ مجوز رانندگي با وسايل نقليه عمومي: اعم است از پروانه تاكسيراني، بهره‏برداري، كارت و يا دفترچه كار (برگ فعاليت) كه از طرف مراجع صلاحيت‏دار به نام اشخاص صادر و اجازه رانندگي با وسايل نقليه عمومي را به آنان مي‏دهد.
 83 ـ مرجع صلاحيت‏دار: وزارتخانه، سازمان، نهاد و ديگر دستگاه‎هاي مسئول كه به مـوجب قانون و يا تصويب هيئت وزيران در موردي خاص وظايف و مسئوليت‏هايي به‏عهده آنها گذاشته شده است.
 84 ـ مراكز فني مجاز: مراكزي كه به وسيله اشخاص حقيقي يا حقوقي با رعايت ضوابط و مقررات ستاد معاينه فني وابسته به شهرداري و يا سازمان راهداري و حمل و نقل جاده‏اي، حسب مورد براي انجام معاينه فني وسايل نقليه درون شهري و برون‏شهري ايجاد مي‏گردد.
 85 ـ راههاي شرياني درجه يك: معابري هستند كه در طراحي و بهره‏برداري از آنها به جابه‏جايي وسايل نقليه موتوري برتري داده مي‏شود. اين معابر ارتباط با راه‏هاي برون شهري را تأمين مي‏نمايند. راه‏هاي شرياني درجه يك براساس نحوه كنترل دسترسي تقاطع‏ها به دو گروه آزادراه و بزرگراه تقسيم مي‏گردند كه ضوابط اجرايي آنها را شوراي‏عالي هماهنگي ترافيك شهرهاي كشور تعيين مي‏نمايد.
 86 ـ راههاي شرياني درجه دو: معابري هستند كه در طراحي و بهره‏برداري از آنها به جابه‏جايي و دسترسي وسايل نقليه موتوري برتري داده مي‏شود. براي رعايت اين برتري حركت پيادگان از عرض خيابان كنترل مي‏شود. راههاي شرياني درجه دو شبكه اصلي راه‏‏هاي شهري را تشكيل مي‏دهند كه ضوابط اجرايي آنها را شوراي‏عالي هماهنگي ترافيك شهرهاي كشور تعيين مي‏نمايد و عبارتند از: 
 الف ـ شرياني اصلي: راهي است كه ارتباط بين خيابان‏هاي جمع و پخش‏كننده و بزرگراه‏ها را برقرار مي‏كند. در اين معابر فاصله‏هاي بين تقاطع‏ها نسبت به بزرگراه‏ها كمتر است.
 ب ـ شرياني فرعي (خيابان جمع و پخش كننده): راهي است كه ارتباط بين خيابان‏هاي محلي و خيابان‏هاي شرياني اصلي را برقرار مي‏كنند. در اين خيابان‏ها محل عبور عابران پياده از عرض خيابان بايد مشخص باشد.
 87 ـ راههاي محلي: راه‏هايي هستند كه در طراحي و بهره‏برداري از آنها نيازهاي وسايل نقليه و عابران پياده، با اهميت يكسان در نظر گرفته مي‏شود و ارتباط بين كوچه‏ها و خيابان‏هاي شرياني فرعي را برقرار مي‏كنند.
 88 ـ معاينه فني: بازديد ظاهري و آزمايش‏هاي فني براي تشخيص اصالت خودرو و سنجش ميزان سلامت فني، ايمني و زيست محيطي وسيله نقليه.
 89 ـ منطقه ممنوعه: منطقه و محلي كه آمد و شد وسايل نقليه در آنها به وسيله علايم خاص و يا اعلام قبلي مراجع صلاحيت‏دار ممنوع شده باشد.
 90 ـ منعكس‏كننده نور: عبارت از بازتاب كننده‎‏اي است كه حضور وسيله نقليه را از طريق انعكاس نوري كه از چراغ وسيله نقليه ديگر به آن تابيده مي‏شود و يا از طريق انعكاس نور محيط، اعلام مي‏دارد.
 91 ـ مواد خطرناك: هر نوع مواد راديو اكتيو، منفجره، محترقه، مايعات و جامدات آتش‏زا يا سمّي و يا اسيدي، گازهاي فشرده، زباله ويژه و فاضلاب و مانند آن.
 92 ـ موتورسيكلت: وسيله نقليه‏اي براي حمل انسان كه داراي دو يا سه چرخ با اتاقك پهلو (سايدكار) يا بدون آن و مجهز به يك موتور محركه باشد.
 93 ـ موتورسيكلت گازي (موتور گازي): موتورسيكلتي است كه هم داراي موتور و هم داراي ادوات پايي براي راندن باشد.
 94 ـ نقص فني: هر نوع نقصان يا تغيير در وضعيت ظاهري و فني وسيله نقليه كه موجب كاهش ضريب ايمني در رانندگي و يا افزايش بيش از حد مجاز گازهاي آلاينده هوا و يا آلودگي بيش از حد مجاز صدا گردد.
 95 ـ واحد انتظامي: منظور واحدهاي نيروي انتظامي جمهوري اسلامي ايران كه به صورت پاسگاه‏ها و كلانتري‏ها در نقاط مختلف كشور مستقر هستند.
 96 ـ وزن با بار: وزن وسيله نقليه به اضافه وزن بار آن.
 97 ـ وزن بارگيري شده: عبارت است از مجموع وزن مسافران و كاركنان و محمولات.
 98 ـ وزن بدون بار: عبارت است از وزن وسيله نقليه بدون راننده و مسافر و بار ولي با مخزن پر از سوخت و با ابزار و آلاتي كه به طور معمول وسيله نقليه همراه دارد.
 99 ـ وسيله نقليه: وسايل موتوري و غيرموتوري و موتورسيكلت كه براي جابجايي انسان و كالا در راه به كار مي‏رود.
 100 ـ وسيله نقليه امدادي: وسيله ويژه خدمات انتظامي، ترافيكي، پزشكي، آتش‏نشاني و امداد اضطراري آب، برق و گاز كه به وسيله راهنمايي و رانندگي تعيين و با علايم ويژه مشخص مي‏شود.
 101 ‌ـ وسيله نقليه طويل (Long Vehicle): وسيله نقليه‏اي است كه طول آن بيش از 5/12 متر باشد.
 102 ـ وسيله نقليه عمراني: وسيله نقليه موتوري است كه ويژه انجام كارهاي فني، عمراني و مانند آن مي‏باشد و شامل بلدوزر، گريدر، غلطك، اسكريپر (زمين تراش) و غيره است.
 103 ـ وسيله نقليه غيرموتوري: هر نوع وسيله نقليه‏اي كه نيروي محركه آن از موتور نباشد.
 104ـ وسيله نقليه فوق سنگين: انواع خودرو و ادوات مربوط است كه توانايي حمل محمولات وزين با وزن ناخالص بالاتر از 40 تن و حجيم با حجمي با ابعاد مازاد بر اندازه‏هاي زير را داشته باشد:
طول 5/16 متر، عرض 6/2 متر و ارتفاع 5/4 متر.
 105 ـ وسيله نقليه كشاورزي: به وسايل نقليه موتوري گفته مي‏شود كه علاوه بر حمل و نقل خود، ادوات ديگر و دنباله بندهاي كشاورزي را نيز جابه‏جا نموده و يا از نيروي محركه توليدي آنها براي انجام عمليات مختلف كشاورزي استفاده مي‏شود و شامل انواع تراكتور، كمباين، تيلر و ماشين‏هاي خودكششي ديگر در بخش كشاورزي است.
 106 ـ وسيـله نقـليه مركب: عـبارت اسـت از چند وسيله نقليه متصل به هم كه به عنوان واحد در راه حركت كنند.
 107ـ وسيله نقليه مفصل‏دار: وسيله‏ نقليه‏اي است كه شامل يك كشنده و يا وسيله‏نقليه موتوري و يك نيمه يدك متصل به آن باشد كه با بار يا محفظه حمل مسافر داراي عرض حداكثر 6/2 متر، طول حداكثر 35/18 متر، ارتفاع حداكثر 5/4 متر و وزن حداكثر 40 تن است.
 108ـ وسيله نقليه موتوري: هر نوع وسيله نقليه‎اي كه داراي حداقل يك چرخ در جلو و دو چرخ در عقب بوده و داراي موتور و سامانه انتقال قدرت است و براي حمل بار يا انسان به كار مي‏رود كه به آن خودرو نيز گفته مي‏شود.

فصل دوم ـ شماره ‏گذاري

 ماده 2 ‌ـ هر وسيله نقليه موتوري و غيرموتوري و يدك متصل كه در راه‏ها حركت مي‏كند و همچنين وسايل نقليه موتوري ويژه كشاورزي، صنعتي و عمراني بايد داراي شماره باشند. رانندگي با وسايل نقليه‏اي كه شماره يا پلاك نداشته يا داراي شماره و يا پلاك غيرمجاز باشند، ممنوع است، مگر اين كه پيشتر مجوز حركت از راهنمايي و رانندگي دريافت كرده و همراه داشته باشند. مأموران راهنمايي و رانندگي و پليس راه از تردد خودروهاي متخلف از اين ماده، تا انجام شماره‏گذاري جلوگيري به عمل خواهند آورد.
 تبصره 1 ـ تا زماني كه انجام عمليات شماره‏گذاري وسايل نقليه كشاورزي، صنعتي و عمراني به طور كامل از سوي راهنمايي و رانندگي صورت نپذيرفته است و پس از آن، تردد اين وسايل براساس دستورالعملي كه به تأييد وزارتخانه‏هاي كشور و راه و ترابري مي‏رسد، انجام خواهد شد.
 تبصره 2 ـ خودروها و موتورسيكلت‏ها و دوچرخه‏هاي ساخت داخل و وارداتي از نظر ايمني و كيفيت بايد استانداردهاي مصوب مؤسسه استاندارد و تحقيقات صنعتي ايران را دارا باشند و به علاوه از نظر آلودگي‏هاي زيست محيطي، استانداردهاي مصوب شوراي‏عالي حفاظت محيط زيست را رعايت نموده باشند.
 تبصره 3 ـ تشخيص انواع وسايل نقليه غيرموتوري كه بايد شماره‏گذاري شوند با راهنمايي و رانندگي است، مگر در مواردي كه قانون خاصي وجود داشته باشد.
 ماده 3 ـ مالك وسيله نقليه موضوع ماده قبل مكلف است خود و يا به وسيله نماينده قانوني خود، با مراجعه به نزديكترين واحد شماره‏گذاري يا مركزي كه به همين منظور تعيين و اعلام مي‏گردد، مدارك لازم را ارايه نمايد. واحد شماره‏گذاري پس از بررسي آنها، اقدام به تخصيص پلاك به شخص و تحويل آن مي‏نمايد. نصب پلاك با نظارت نماينده راهنمايي و رانندگي صورت مي‎پذيرد. چگونگي انجام شماره‏گذاري شامل مدارك مورد نياز و خدمات پس از شماره‏گذاري و عوارض و ماليات مصوب و مانند آنها در دستورالعمل مربوط از سوي راهنمايي و رانندگي مشخص و اعلام خواهد شد.
 تبصره 1 ـ انواع پلاك‏ها و ابعاد و رنگ‏هاي آنها براي وسايل نقليه مختلف در دستورالعمل ياد شده مشخص مي‏گردد.
 تبصره 2 ـ هرگاه اشخاص ديگري در مالكيت وسيله نقليه شريك بوده و يا نسبت به آن حق عيني داشته باشند، نام و نشاني دقيق آنان نيز بايد در درخواست قيد شود.
 ماده 4 ـ در موارد زير راهنمايي و رانندگي از انجام عمل شماره‏گذاري خودداري مي‏نمايد:
 الف ـ در صورتي كه مفاد تبصره (2) ماده (2) رعايت نشده باشد و يا اصالت وسيله‏نقليه هنگام بازديد به وسيله مأموران مربوط تأييد نگردد.
 ب ـ چنانچه مشخصات وسيله نقليه با آنچه در اسناد مربوط ذكر شده مطابقت نداشته باشد.
 پ ـ اگر تخصيص شماره به نام مالك به دلايل قانوني ممنوع باشد.
 ت ـ چنانچه وسيله نقلـيه، علايـم و تجهـيزات پيش‏بيني شده در اين آيين‏نامه را نداشته باشد.
 ث ‌ـ هرگاه حقوق دولتي و عوارضي كه به طور قانوني به وسيله نقليه تعلق گرفته پرداخت نشده باشد.
 ج ـ در صورت نداشتن برگ معاينه فني به استثناي وسايل نقليه‏اي كه از تاريخ ساخت آنها دو سال سپري نشده است.
 ماده 5 ـ به هنگام نقل و انتقال مالكيت، اوراق شدن و يا از بين رفتن وسيله نقليه، پلاك‏ها در واحد شماره‏گذاري يا مراكز مجاز از روي وسيله نقليه فك و نزد راهنمايي و رانندگي نگهداري مي‏شود.
 تبصره ـ در صورت خريد خودرو، صاحب پلاك‏ها يا نماينده قانوني وي بايد براي دريافت مجوز نصب پلاك بر روي وسيله نقليه خريداري شده به واحد شماره‏گذاري يا مراكز مجاز مراجعه نمايد.
 ماده 6 ـ اشخاص حقيقي يا حقوقي دارنده پلاك، مكلفند پس از گذشت حداكثر ده روز از زمان تغيير محل اقامت يا فعاليت، نشاني و كدپستي خود را به طور كتبي به‏نزديكترين واحد شماره‏گذاري اعلام نمايند. مسئوليت‏هاي قانوني مربوط به اطلاع ندادن تغيير محل اقامت يا مركز فعاليت به عهده مالك يا نماينده قانوني وي خواهد بود.
 ماده 7 ـ در صورتي كه وسيله نقليه از سوي مراجع صلاحيت‏دار توقيف، تمليك، ضبط يا مصادره شود، بايد مراتب حداكثر ظرف پانزده روز از سوي مرجع مربوط و يا منتقل‏اليه يا نماينده قانوني وي به واحد شماره‏گذاري محل اعلام گردد.
 ماده 8 ـ چنانچه پلاك به نام شخص حقوقي باشد، مدير مربوط مكلف است حداكثر ظرف 48 ساعت پس از تاريخ درج آگهي انحلال در روزنامه، مراتب را به‏ نزديكترين واحد شماره‏گذاري به طور كتبي اعلام نمايد.
 ماده 9ـ در صورت فوت يا محجورشدن مالك وسيله نقليه، بر حسب مورد، نماينده قانوني وراث با ارائه گواهي تسليم دادخواست حصر وراثت به دادگاه، و يا وصي و يا قيم مكلف است حداكثر ظرف مدت دو ماه از تاريخ فوت يا حجر به نزديكترين واحد شماره‏گذاري براي اعلام استفاده كننده مجاز از وسيله نقليه مراجعه نمايد.
 ماده 10 ـ اشخاص مندرج در مواد (8 و 9) فوق مكلفند حداكثر ظرف مدت شش ماه، براي معرفي مالك و يا متصرف قانوني جديد وسيله نقليه، به منظور تغيير مالكيت و ثبت آن، به راهنمايي و رانندگي مراجعه نمايند. مراجعه نكردن در مهلت مقرر و سپري شدن مدت يادشده موجب خواهد شد پلاك‏هاي وسيله نقليه از درجه اعتبار ساقط و غيرمجاز تلقي شود.
 ماده 11 ـ سازمان ثبت احوال كشور موظف است از طريق شبكه رايانه‏اي، اطلاعات فوت‏شدگان را حداكثر ظرف مدت يك هفته از تاريخ فوت در اختيار راهنمايي و رانندگي محل قراردهد.
 ماده 12 ـ نصب پلاك بر روي وسيله نقليه به طريق زير انجام مي‏گيرد:
 الف ـ براي وسايل نقليه سه چرخ يا بيشتر با وزن خالي بيش از 400 كيلوگرم، يك پلاك در جلو و پلاك ديگر در عقب آن نصب مي‏شود.
 ب ـ بر روي وسايل نقليه دو چرخ تنها يك پلاك، آن هم در عقب وسيله نقليه نصب مي‏گردد.
 پ ـ بر روي يدك‏ها و نيمه‏يدك‏ها يك پلاك در عقب نصب مي‏گردد.
 ت ـ پلاك يا پلاك‏ها بايد در محل تعيين شده نصب شوند.
 ماده 13 ‌ـ به همراه يك زوج پلاك، پلاك سوم وسيله نقليه نيز به صورت برچسب از سوي راهنمايي و رانندگي يا اشخاص مورد تأييد او صادر و بر روي شيشه جلو يا عقب وسيلـه نقليه نصب مــي‏گردد. اين بـرچسب داراي اطلاعـات شمــاره پلاك، تـاريخ سپري شدن اعـتبار پلاك، كـد واحـد شمـاره‏گـذاري و شماره شناسايي وسيله نقليه (Vehicle Identification Number- Vin) مي‏باشد. پلاك سوم با هر بار تمديد اعتبار پلاك، نقل و انتقال مالكيت و تعويض قطعات اصلي و رنگ وسيله نقليه با اطلاعات جديد توليد و جايگزين پلاك سوم پيشين خواهد شد. زمان اجراي اين ماده را راهنمايي و رانندگي تعيين مي‏نمايد.
 ماده 14 ـ در صورت مفقودشدن و يا سرقت پلاك، شماره پلاك يادشده از فهرست پلاك‏هاي فعال خارج و در فهرست پلاك‏هاي سرقتي و مفقودشده قرار داده خواهد شد. تخصيص پلاك جديد به مالك وسيله نقليه پس از سير مراحل موضوع دستورالعمل ماده (3) اين آيين‏نامه صورت خواهد گرفت.
 تبصره ـ براي پلاكي كه زايل مي‏شود، بنا به درخواست مالك و با مراجعه به واحد شماره‏گذاري براساس دستورالعمل يادشده پلاك جديد صادر مي‏شود.
 ماده 15 ـ راهنمايي و رانندگي پس از تخصيص شماره پلاك به مالك وسيله نقليه و ورود اطلاعات مالك (شماره ملي) و وسيله نقليه به سامانه، كارت مشخصات و شناسنامه مالكيت وسيله نقليه را صادر و بر حسب مورد، به نشاني (كدپستي) مالك ارسال و يا به وي تسليم مي‌نمايد.
 ماده 16ـ هرگاه پلاك، كارت مشخصات يا شناسنامه مالكيت وسيله نقليه مفقود و يا از بين برود مالك يا نماينده قانوني وي مكلف است مراتب را حداكثر ظرف (48) ساعت به واحد شماره‌گذاري راهنمايي و رانندگي و يا مراكز مجاز اعلام كند و اقدام به دريافت پلاك جديد، كارت مشخصات يا شناسنامه مالكيت المثني نمايد.
 ماده 17ـ سازندگان و فروشندگان وسايل نقليه موتوري موظفند به منظور عرضه و انتقال وسايل نقليه از محلي به محل ديگر يا براي انجام آزمايش فني وسيله نقليه بدون انجام تشريفات شماره‌گذاري از راهنمايي و رانندگي پلاك ويژه دريافت نمايند. دستورالعمل مربوط به مدت اعتبار و همچنين نحوه استفاده از پلاك ويژه و چگونگي ارائه اطلاعات مورد نياز از سوي راهنمايي و رانندگي تعيين و اعلام مي‌گردد.
 ماده 18ـ راهنمايي و رانندگي مي‌تواند پلاك ويژه تحويلي به سازندگان يا فروشندگان وسايل نقليه را، به علت نداشتن نياز به استفاده يا استفاده برخلاف مقررات پس بگيرد.
 ماده 19ـ كليه كارخانجات سازنده و مونتاژ خودرو و موتورسيكلت مكلفند توليدات خود را پيش از عرضه به بازار و فروش به اشخاص، با نظارت و برابر دستورالعمل اعلامي راهنمايي و رانندگي شماره‌گذاري نمايند.
 ماده 20ـ  هنگام نقل و انتقال مالكيت وسايل نقليه، متعاملين يا قائم مقام قانوني آنها ابتدا درخواست خود را به راهنمايي و رانندگي نيروي انتظامي يا مراكز مجاز تعيين شده ارايه مي‌نمايند تا پس از احراز اصالت خودرو و تطبيق مدارك آنها، نسبت به فك پلاك منصوبه بر روي خودروي مورد معامله و اختصاص پلاك جديد و صدور شناسنامه جديد و ثبت تغييرات مزبور در نظام رايانه‌اي راهنمايي و رانندگي اقدام گردد. سپس مراتب به طور كتبي توسط راهنمايي و رانندگي نيروي انتظامي يا مراكز مجاز تعيين شده به دفتر اسناد رسمي جهت تنظيم سند رسمي انتقال، منعكس مي‌گردد. كارت خودرو از سوي راهنمايي و رانندگي بعد از تأييد مراتب تنظيم سنـد در دفتـرخانه اسنـاد رسـمي كه بوسيـله پسـت سـفارشي يا رايـانه‌اي به سيستم راهنمايي و رانندگي منعكس مي‌شود، به خريدار تحويل مي‌گردد. گواهي راهنمايي و رانندگي و شناسنامه صادره تا دو ماه اعتبار دارد و در خلال مدت مذكور متعاملين يا قائم‌مقام قانوني آنها موظفند براي ثبت معامله و درج آن در ذيل شناسنامه (محل مخصوص) به دفتر اسناد رسمي مراجعه نمايند.
 تبصره ـ شرايط و نحوه احراز صلاحيت مراكز مجاز موضوع اين فصل و نحوه نظارت بر آنها به موجب دستورالعملي خواهد بود كه با پيشنهاد راهنمايي و رانندگي به تصويب وزير كشور مي‌رسد.
 ماده 21ـ مالك وسيله نقليه چنانچه قصد تغيير رنگ يا تعويض هر يك از قطعات اصلي وسيله نقليه شامل موتور، شاسي و اتاق را داشته باشد بايد پيشتر مجوز لازم را از واحد شماره گذاري راهنمايي و رانندگي دريافت نمايد.
 تبصره ـ وسايل نقليه عمومي باري و مسافري مشمول مقررات مربوط مي‌باشند.
 ماده 22ـ تعويض قطعات اصلي و همچنين تغيير رنگ وسايل نقليه وارداتي پيش از شماره‌گذاري نيز منوط به دريافت مجوز كتبي از واحدهاي شماره ‌گذاري مي‌باشد.
 ماده 23ـ در صورت سرقت، مفقود شدن و يا اگر به هر علتي وسيله نقليه‌اي مورد تصرف غيرقانوني قرار گيرد، مالك و يا نماينده قانوني وي مكلف است بلافاصله مراتب را به نزديكترين واحد انتظامي اعلام نمايد.
 ماده 24ـ هرگاه پلاك به اشتباه بر روي وسيله نقليه نصب شده باشد، راهنمايي و رانندگي موظف است پلاك مالك وسيله نقليه را اخذ و پس از رفع اشتباه پلاك را بازگرداند.
 ماده 25ـ هر شخص حقيقي يا حقوقي مي‌تواند به تعداد وسايل نقليه ملكي خود مطابق ماده (3) پلاك دريافت نمايد. نقل و انتقال هر يك از وسايل نقليه تابع مقررات اين آيين‌نامه خواهدبود.

فصل سوم ـ گواهي‌نامه رانندگي

 ماده 26ـ هر كس بخواهد با هر نوع وسيله نقليه موتوري زميني رانندگي نمايد بايد گواهي نامه متناسب رانندگي با آن وسيله نقليه را دارا باشد با متخلفان برابر قوانين و مقررات رفتار مي‌شود. 
 ماده 27ـ انواع گواهي‌نامه‌هاي رانندگي به شرح جدول پيوست شماره (1) و توضيحات آن است، كه با شرايط زير از سوي راهنمايي و رانندگي صادر مي‌شود:
 الف ـ شرايط شركت در آزمايش‌ها و صدور گواهي‌نامه موتورسيكلت گازي يا موتور گازي (گواهي‌نامه الف ـ1)
 1ـ حداقل سن 15 سال تمام.
 2ـ ارائه گواهي سلامت جسمي و رواني از مراجع صلاحيت دار پزشكي.
 3ـ قبول شدن در آزمون‌هاي آيين‌نامه و مهارت عملي رانندگي با موتور گازي.
 ب ـ شرايط شركت در آزمايش‌ها و صدور گواهي‌نامه موتورسيكلت‌هاي با حجم موتور تا 200 سي‌سي (گواهي‌نامه الف ـ2)
 1ـ حداقل سن 17 سال تمام.
 2ـ ارائه گواهي سلامت جسمي و رواني از مراجع صلاحيت دار پزشكي.
 3ـ قبول شدن در آزمون‌هاي آيين‌نامه و مهارت عملي رانندگي با موتورسيكلت مربوط.
 پ ـ شرايط شركت در آزمايش‌ها و صدور گواهي نامه موتورسيكلت‌هاي با حجم موتور بالاي 200 سي‌سي و سه چرخ با وزن تا 400 كيلوگرم (گواهي نامه الف ـ3)
 1ـ حداقل سن 18 سال تمام.
 2ـ ارائه گواهي سلامت جسمي و رواني از مراجع صلاحيت دار پزشكي.
 3ـ دارا بودن گواهي‌نامه موتورسيكلت تا 200 سي‌سي حجم موتور (الف ـ2) كه حداقل يك سال تمام از تاريخ صدور آن گذشته باشد.
 4ـ قبول شدن در آزمون‌هاي آيين‌نامه و مهارت عملي رانندگي با وسيله نقليه مربوط.
 ت ـ شرايط شركت در آزمايش‌ها و صدور گواهي نامه (گواهي نامه ب ـ1)
 1ـ حداقل سن 18 سال تمام.
 2ـ ارايه گواهي سلامت جسمي و رواني از مراجع صلاحيت دار پزشكي. 
 3ـ قبول شدن در آزمون‌هاي آيين‌نامه و مهارت عملي رانندگي با وسيله نقليه مربوط، اين نوع گواهي نامه براي درخواست كنندگان در اولين مرحله با اعتبار موقت يك ساله صادر مي‌شود و در مدت ياد شده دارنده آن مكلف به رعايت محدوديت‌ها و شرايط ويژه‌اي مي‌باشد كه در صورت رعايت آنها و رعايت مقررات اين آيين نامه و مرتكب نشدن تخلف، به گواهي‌نامه رانندگي با اعتبار موضوع تبصره (6) اين ماده تبديل خواهد شد. شرايط و ضوابط مربوط به رانندگي با گواهي نامه موقت و نحوه تبديل آن، به موجب دستورالعملي است كه به پيشنهاد راهنمايي و رانندگي و تصويب وزير كشور، مشخص و اعلام مي‌گردد.
 ث ـ شرايط شركت در آزمايش‌ها و صدور گواهي نامه (ب ـ 2)
 1ـ حداقل سن 21 سال تمام.
 2ـ سپري شدن حداقل دو سال تمام از تاريخ دريافت گواهي نامه رانندگي (ب ـ1). 
 3 ـ ارايه گواهي سلامت جسمي و رواني از مراجع صلاحيت دار پزشكي.
 4ـ قبول شدن در آزمون‌هاي آيين‌نامه و مهارت عملي رانندگي با وسيله نقليه مربوط.
 ج ـ شرايط شركت درآزمايش‌ها و صدور گواهي نامه (پ ـ1)
 1ـ حداقل سن 23 سال تمام.
 2ـ سپـري شدن حداقـل دو سال تمام از تاريـخ دريافت گواهي نامه رانندگي (ب ـ1). 
 3 ـ ارايه گواهي سلامت جسمي و رواني از مراجع صلاحيت دار پزشكي.
 4ـ قبول شدن در آزمون‌هاي آيين‌نامه و مهارت عملي رانندگي با وسيله نقليه مربوط.
 چ ـ شرايط شركت در آزمايش‌ها و صدور گواهي نامه (پ ـ 2)
 1ـ حداقل سن 23 سال تمام.
 2ـ سپـري شدن حـداقل دو سـال تمام از تاريخ دريافت گواهي‌نامه رانندگي (ب ـ2). 
 3 ـ ارايه گواهي سلامت جسمي و رواني از مراجع صلاحيت دار پزشكي.
 4ـ قبول شدن در آزمون‌هاي آيين‌نامه و مهارت عملي با وسيله نقليه مربوط.
 ح ـ شرايط شركت در آزمايش‌ها و صدور گواهي نامه (ت ـ 1)
 1ـ حداقل سن 25 سال تمام.
 2ـ سپـري شدن حداقـل دو سـال تمام از تاريخ دريافت گواهي نامه رانندگي (پ ـ1). 
 3 ـ ارايه گواهي سلامت جسمي و رواني از مراجع صلاحيت دار پزشكي.
 4ـ قبول شدن در آزمون‌هاي آيين‌نامه و مهارت عملي با وسيله نقليه مربوط.
 خ ـ شرايط شركت در آزمايش‌ها و صدور گواهي‌نامه (ت ـ 2)
 1ـ حداقل سن 25 سال تمام.
 2ـ سپـري شدن حداقل دو سـال تمام از تاريـخ دريافت گواهي نامه رانندگي (پ ـ2). 
 3 ـ ارايه گواهي سلامت جسمي و رواني از مراجع صلاحيت دار پزشكي.
 4ـ قبول شدن در آزمون‌هاي آيين‌نامه و مهارت عملي رانندگي با وسيله نقليه مربوط.
 دـ شرايط شركت در آزمايش‌ها و صدور گواهي نامه رانندگي ويژه وسايل نقليه سبك عمراني و كشاورزي
 1ـ حداقل سن 18 سال تمام.
 2ـ ارايه گواهي سلامت جسمي و رواني از مراجع صلاحيت دار پزشكي.
 3ـ قبول شدن در آزمون‌هاي آيين‌نامه و مهارت عملي رانندگي با وسيله نقليه مربوط.
 ذـ شرايط شركت در آزمايش‌ها و صدور گواهي نامه رانندگي ويژه وسايل نقليه سنگين عمراني و كشاورزي و وسايل نقليه فوق سنگين
 1ـ حداقل سن 23 سال تمام.
 2ـ ارايه گواهي سلامت جسمي و رواني از مراجع صلاحيت دار پزشكي.
 3ـ قبول شدن در آزمون‌هاي آيين‌نامه رانندگي و مهارت عملي رانندگي با وسيله نقليه مربوط.
 در گواهي نامه‌هاي رانندگي ويژه، نوع وسيله نقليه‌اي كه دارنده مي‌تواند با آن رانندگي كند، قيد مي‌شود. براي رانندگي با وسايل نقليه‌ ويژه‌اي كه سرعت آنها از 30 كيلومتر در ساعت تجاوز مي‌كند، در شهرها و راه‌هاي عمومي، علاوه بر داشتن گواهي نامه ويژه، داشتن گواهي نامه (پ ـ 1) نيز ضروري است.
 تبصره 1ـ در كليه موارد بالا علاوه بر رعايت شرايط تعيين شده، ارائه گواهي طي دوره آموزش آيين نامه و مقررات راهنمايي و رانندگي و همچنين ارائه گواهي طي دوره كسب مهارت عملي رانندگي، از آموزشگاههاي رانندگي مجاز الزامي مي باشد. درخواست‌كنندگان يا دارندگان گواهي‌نامه‌هاي (ب، پ و ت) كه خواستار رانندگي با وسيله نقليه داراي يدك هستند، بايد آموزش‌هاي لازم را كسب نمايند. براي وسايل نقليه ويژه با توجه به كاربري مربوط، ارائه گواهي كسب مهارت عملكرد ويژه از مراكز مجاز يادشده الزامي است.
 تبصره2ـ راهنمايي و رانندگي مي‌تواند در صورت لزوم آزمايش مجدد مقررات راهنمايي و رانندگي را پيش از انجام آزمون مهارت عملي از درخواست‌كنندگان به عمل آورد. 
 تبصره 3ـ مراجع انجام معاينات پزشكي و همچنين ضوابط احراز سلامت جسمي و رواني درخواست كنندگان و هرگونه تغيير در آن به پيشنهاد وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشكي توسط كارگروهي متشكل از نمايندگان وزارتخانه‌هاي كشور، راه و ترابري، بهداشت، درمان و آموزش پزشكي و راهنمايي و رانندگي تعيين مي‌گردد. (پيوست شماره 2).
 تبصره 4ـ در كليه موارد بالا آزمون آيين نامه و مقـررات راهنـمايي و رانندگي به صورت نوشتاري و يا رايانه‌اي انجام مي‌گيرد.
 تبصره5 ـ مدت اعتبار انواع گواهي نامه رانندگي پنج سال است و پس از پايان اعتبار آن و در صورت احراز سلامت جسمي و رواني، براي دوره‌هاي پنج ساله تمديد مي‌گردد. براي افرادي كه سن آنها بيش از 70 سال تمام باشد، لازم است سلامت جسمي و رواني هر دو سال بررسي و احراز گردد.
 ماده 28ـ وضعيت ظاهري درخواست كننده (نقص عضو) با گواهي سلامت جسمي و رواني صادره از مراكز پزشكي مجاز تعيين شده به وسيله افسران كارشناس تطبيق داده مي‌شود و در صورت وجود مغايرت موضوع به كميسيون پزشكي نيروي انتظامي ارجاع مي‌گردد.
 ماده 29ـ درخواست كننده هرنوع گواهي‌نامه رانندگي بايد مداركي را كه از طرف راهنمايي و رانندگي اعلام مي‌شود به مراجع آگهي شده ارائه كند.
 ماده 30 ـ مندرجات گواهي نامه رانندگي شامل نوع و يا پايه و گروه گواهي‌نامه راننـدگي، مـدت اعتـبار، مشخصات راننده (كدملي)، نام واحـد صادر كنـنده، امضـاي صادر كننده، شماره مسلسل، تاريخ و شماره صدور، عكس درخواست كننده، مهر واحد صدور و مشخصات ضروري ديگر مي‌باشد.
 ماده 31ـ هرگاه درخواست كننده گواهي نامه رانندگي درآزمايش‌هاي مربوط موفق گردد، گواهي نامه رانندگي پس از رويت مدارك لازم صادر و به او تسليم خواهد شد. دارنده گواهي‌نامه موظف است ظرف يك ماه پيش از پايان مهلت مقرر، براي تمديد مدت اعتبار يا تعويض آن به گواهي نامه معادل به راهنمايي و رانندگي مراجعه نمايد. راهنمايي و رانندگي هنگام تمديد يا تعويض گواهي نامه، ضمن دريافت گواهي سلامت جسمي و رواني از درخواست كننده، مي‌تواند آزمون‌هاي لازم را از وي به عمل آورد. مأموران راهنمايي و رانندگي و پليس راه هنگام كنترل گواهي نامه رانندگان موظفند درصورتي كه تاريخ اعتبار آن سپري شده ‌باشد، گواهي نامه رانندگي را با ارائه رسيد اخذ و پس از اعمال قانون، گواهي نامه ياد شده را براي تمديد و يا تجديد به اداره مربوط ارسال نمايند. دارنده گواهي نامه موظف است حداكثر ظرف مدت يك ماه با مراجعه به واحد مربوط براي دريافت گواهي نامه رانندگي جديد اقدام نمايد.
 تبصره1ـ دارندگان گواهي نامه پايه بالاتر در گروه مربوط، مي‌توانند رانندگي وسايل نقليه موضوع گواهي‌نامه‌هاي پايه پايين‌تر، به جز پايه (الف، را انجام دهند.
 تبصره2ـ دستورالعمل نحوه زمانبندي و ضوابط چگونگي انجام آزمونها، تمديد اعتبار، تجديد آزمون در صورت مردود شدن درخواست كننده و نحوه و ميزان عوارض و ماليات مصوب قابل دريافت و نظاير آن از سوي راهنمايي و رانندگي تهيه و به اطلاع عموم رسانده مي‌شود.
 ماده 32ـ در صورتي كه دارنده گواهي‌نامه بخواهد براي دريافت گواهي نامه از انواع ديگر اقدام نمايد، موظف است در آزمون‌هاي مربوط شركت كند. پس از قبول شدن چنانچه گواهي نامه قبلي پيش نياز گواهي‌نامه مورد درخواست باشد، از درخواست كننده اخذ و گواهي نامه جديد صادر و به وي تحويل مي‌گردد.
 ماده 33ـ رانندگي با هر نوع تاكسي و وسايل نقليه عمومي در شهرها و وسايل نقليه عمومي جاده‌اي، علاوه بر گواهي‌نامه رانندگي متناسب، حسب مورد، نيازمند داشتن مجوز از شهرداري و يا دفترچه كار يا برگ فعـاليت صـادره از سـوي وزارت راه و ترابري مي‌باشد.
 ماده 34ـ در صورتي كه گواهي نامه رانندگي مفقود شود يا از بين برود، دارنده آن مي‌تواند درخواست صدورالمثني نمايد. پس از احراز درستي ادعاي درخواست كننده، با دريافت مدارك لازم و گواهي سلامت جسمي و رواني درخواست كننده و با رعايت ضوابطي كه راهنمايي و رانندگي اعـلام مي‌نمايد، گواهي نامه المـثني صادر و به وي تسليم مي‌گردد.
 ماده 35ـ دارندگان گواهي نامه‌هاي معتبر خارجي (اعم از ايرانيان يا خارجيان) مي‌توانند تا شش ماه پس از ورود در ايران رانندگي نمايند. ولي در صورت تمايل به ادامه رانندگي در ايران بايد پيش از سپري شدن مدت ياد شده گواهي نامه خارجي خود را به گواهي نامه ايراني تبديل نمايند.
 تبصره ـ دارندگان گواهي نامه رانندگي كشورهاي غير از متعاهدين كنوانسيونهاي 1968 وين (قانون الحاق ايران به كنوانسيون عبور و مرور در جاده‌ها و كنوانسيون مربوط به علايم راهها ـ مصوب 1354ـ)، بايد ترجمه معتبر گواهي نامه را همراه داشته باشند.
 ماده 36ـ تبديل گواهي نامه‌هاي رانندگي معتبر صادر شده از كشورهاي خارجي،كه گواهي نامه صادره از ايران در قلمرو سرزميني آنان براي رانندگي معتبر محسـوب مي‌شـود و يـا آن كشور از متـعاهدين كنـوانسيون‌هاي 1968 ويـن راجـع به مقررات عبور و مرور در راه‌ها و علايم راه‌ها به شمار مي‌آيد، با رؤيت اصل گواهي‌نامه خارجي و با احراز سلامت جسمي و رواني درخواست كننده صوت پذيرد. در موارد ديگر تبديل گواهي نامه‌هاي رانندگي با تاييد وزارت كشور صورت مي‌پذيرد.
 ماده 37ـ مأموران سياسي و كنسولي و اعضاي سازمان‌هاي بين‌المللي مي‌توانند براي تبديل گواهي نامه‌هاي خود مدرك مندرج در ماده (35) را از طريق وزارت امور خارجه به راهنمايي و رانندگي ارسال دارند.
  ماده38ـ صدور گواهي نامه مجدد براي كساني كه گواهي نامه رانندگي آنان اخذ و يا توقيف شده‌باشد ممنوع است و در صورت صادر شدن از درجه اعتبار ساقط مي‌باشد و به وسيله راهنمايي و رانندگي اخذ و ابطال خواهدشد.
 ماده39ـ راهنمايي و رانندگي موظف است در صورتي كه گواهي‌نامه رانندگي اشتباه يا ناقص صادر شده باشد از دارنده آن اخذ و پس از رفع اشتباه و نقص، گواهي‌‌نامه صحيح را صادر و به وي بازگرداند.
 ماده40ـ هرگاه دارنده گواهي‌نامه يكي از شرايط پزشكي موضوع تبصره(3) ماده (27) را از دست بدهد، موظف است حداكثر ظرف يك ماه به راهنمايي و رانندگي مراجعه نمايد. راهنمايي و رانندگي دارنده گواهي نامه را براي انجام معاينات و آزمايش‌هاي ضروري پزشكي به مراكز پزشكي مجاز معرفي مي‌نمايد. در صورتي كه نداشتن شرايط و صلاحيت رانندگي ضمن آزمايش جديد محرز گردد، گواهي نامه از وي اخذ و گواهي نامه متناسب با شرايط جسماني وي تعيين و پس از صدور به وي تسليم مي‌شود و در صورت نداشتن صلاحيت رانندگي، گواهي نامه ابطال مي‌گردد.
 تبصره ـ در صورت كشف نقص عضو مؤثر، از سوي مأموران راهنمايي و رانندگي و پليس راه، گواهي نامه رانندگي اخذ و تا زمان بررسي‌هاي پزشكي و اعلام امكان صدور گواهي نامه مجدد، دارنده گواهي نامه حق رانندگي ندارد.
 ماده 41ـ در صورتي كه راننده به علت تكرار ارتكاب تخلفات مهم وحادثه ساز در يك سال، حدّ نصاب نمره منفي را دريافت نمايد، گواهي‌نامه رانندگي وي به استناد قانون نحوه رسيدگي به تخلفات و اخذ جرايم رانندگي ـ مصوب 1350 ـ ، ضبط يا ابطال خواهدشد.
 ماده 42ـ نحوه شرايط و مسئول صدور گواهي نامه راهبران انواع وسايل حمل و نقل ريلي شهري و حومه، برابر دستورالعملي خواهد بود كه به تصويب شوراي عالي هماهنگي ترافيك شهرهاي كشور برسد.

فصل چهارم ـ معاينه و آزمايش فني وسايل نقليه

 ماده 43ـ رانندگي با وسيله نقليه‌اي كه برگ معاينه فني معتبر نداشته باشد، ممنوع است. دارندگان وسايل نقليه مكلفند وسايل نقليه خويش را براي انجام معاينه فني در مراكز فني مجاز تعيين شده حاضر و پس از احراز شرايط لازم، برگ يا برچسب معاينه دريافت نمايند. اين گواهي كه مدت اعتبار آن و مشخصات وسيله نقليه در آن درج مي‌شود بايد بر سطـح دروني قسـمت بالاي سمت راست شيشه جلو و يا بر روي پلاك وسيله نقليه، برحسـب اعلام مراجـع مربوط، نصـب يـا قرار داده شود، به نحوي كه براي كنترل مأموران راهنمايي و رانندگي و پليس راه قابل ديدن باشد.
 تبصره ـ در طول مدتي كه برچسب يا برگ معاينه فني اعتبار دارد، در صورت بروز نقص فني، مالك موظف است براي رفع نقص اقدام نمايد.
 ماده 44ـ معاينه و آزمايش فني وسايل نقليه اعم است از تشخيص اصالت، سلامت زيست محيطي، فني، تجهيزاتي و ايمني وسايل نقليه.
 ماده 45ـ ضوابط ايجاد، تشخيص صلاحيت، اختيارات، نحوه صدور مجوز و نظارت بر مراكز فني مجاز و قسمت‌هايي كه بايد مورد معاينه قرار گيرند، براساس دستورالعملي خواهد بود كه از سوي كارگروهي با مسئوليت وزارت كشور و عضويت وزارتخانه‌هاي راه و ترابري، صنايع و معادن، سازمان حفاظت محيط زيست و نيروي انتظامي جمهوري اسلامي ايران تهيه و ابلاغ مي‌شود.
 تبصره ـ معاينه فني مي‌بايد به وسيله مهندسان يا كاردان‌هاي فني و يا افراد با تجربه داراي گواهي انجام كار از مراجع صلاحيت دار صورت پذيرد.
 ماده 46ـ ستادهاي معاينه فني و مراكز معاينه فني مجاز به منظور تشخيص اصالت خودرو در هنگام معاينه فني ضمن هماهنگي با راهنمايي و رانندگي از كارشناسان واجد شرايط استفاده مي‌نمايند.
 ماده 47ـ دوره‌هاي معاينه فني انواع خودروها به شرح زير مي‌باشد:
 الف ـ انواع وسايل نقليه عمومي مسافربري و باربري در فاصله‌هاي سه ماهه يا بيشتر.
 ب ـ وسايل نقليه متعلق به دولت، نهادهاي عمومي غيردولتي مانند شهرداري‌ها، نيروهاي نظامي و انتظامي در فاصله‌هاي سه ماهه يا بيشتر.
 پ ـ وسايل نقليه ديگر و موتورسيكلت‌ها در فاصله‌هاي شش ماهه يا بيشتر.
 تبصره ـ خودروهاي نو تا دو سال پس از توليد، نياز به دريافت برچسب يا برگ معاينه فني ندارند.
 ماده 48ـ در شهرهايي كه امكانات معاينه و آزمايش فني وجود ندارد رانندگان وسايل نقليه عمومي بايد براساس مفاد ماده (47) اين آيين نامه براي معاينه فني وسيله نقليه خود و دريافت گواهي معاينه به نزديكترين محلي كه امكانات لازم براي معاينه وجود دارد و يا محلي كه از طرف مراجع صاحيت دار تعيين و اعلام شده است مراجعه نمايند.
 ماده 49ـ مراكز مجاز معاينه فني براي وسايل نقليه‌اي كه سالم و بدون نقص فني تشخيص داده‌شوند، برگ معاينه فني صادر مي‌نمايند. چنانچه ضمن معاينه، وسيله نقليه‌اي معيوب يا ناقص تشخيص داده شود، راننده يا مالك تنها مي‌تواند وسيله نقليه را تا تاريـخي كه در برگ اجـازه نامه صـادر شده به وي تسليم مي‌گردد، به تعميرگاه يا توقفگاه منتقل سازد.
 تبصره ـ چنانچه وسيله نقليه‌اي بدون اصالت تشخيص داده شود، ضمن صادر نكردن برگ معاينه فني، مراتب به مراجع انتظامي اطلاع داده مي‌شود.
 ماده50 ـ ستاد معاينه فني خودرو، شهرداري‌ها و سازمان راهداري و حمل و نقل جاده‌اي با همكاري نمايندگان سازمان حفاظت محيط زيست و نيروي انتظامي موظفند بر نحوه عملكرد مراكز صدور برگ معاينه فني براساس دستوالعمل موضوع ماده (45) نظارت مستمر اعمال نمايند و در صورت مشاهده رعايت نكردن ضوابط و مقررات مربوط، براي جلوگيري از ادامه تخلف و رفع آنها اقدام و در صورت تكرار، مجوز مركز براي انجام معاينه و صدور برگ معاينه ابطال مي‌گردد.
  ماده 51 ـ تا پايان برنامه چهارم توسعه اقتصادي، اجتماعي و فرهنگي جمهوري اسلامي ايران، در شهرهايي كه تجهيزات كامل انجام معاينه فني وجود ندارد، مراكز مجاز معاينه فني مي‌توانند با تاييد كارگروه موضوع ماده (45) براي انجام معاينه فني با رعايت حداقل شرايط مورد قبول شوراي هماهنگي ترافيك استان، اقدام نمايند.
 ماده 52 ـ برگ و برچسب‌هاي معاينه فني مورد استفاده در مراكز مجاز معاينه فني سراسر كشور براساس طرح نمونه مورد تاييد كارگروهي متشكل از سازمان شهرداري‌هاي كشور، سازمان راهداري و حمل و نقل جاده‌اي، راهنمايي و رانندگي و سازمان حفاظت محيط زيست مي‌باشد.
  تبصره ـ برگ و برچسب معاينه فني كه از طريق ستاد معاينه فني و مراكز مجاز صادر مي‌شود، در سراسر كشور معتبر است.
 ماده 53 ـ در مواردي كه حركت وسيله نقليه در راه‌هاي عمومي طبق نظر كارشناس راهنمايي و رانندگي يا پليس راه به علت معايب و نواقص فني، خطرناك تشخيص داده شود ضمن اعمال قانون، پلاك آن اخذ، و با نصب پلاك تعميري به تعميرگاه اعزام مي‌شود. پس از رفع عيب و نقص فني لازم است مالك و يا نماينده قانوني وي براي پس گرفتن پلاك به راهنمايي و رانندگي محل مراجعه نمايد.

فصل پنجم ـ تجهيزات

 بخش اول ـ تجهيزات وسايل نقليه موتوري
 ماده 54 ـ اشخاص حق ندارند وسيله نقليه‌اي را كه لوازم و تجهيزات ياد شده در مقررات و روش اجرايي تأييد نوع وسايل نقليه موتوري و تريلرهاي آنها، موضوع استاندارد ملي ايران و اين فصل را نداشته يا داراي لوازم و تجهيزات مخالف آن باشد، در راه‌هاي عمومي برانند و يا اين گونه وسايل نقليه را براي رانندگي در اختيار ديگري بگذارند. در صورت وجود مغايرت بين مفاد اين فصل و استاندارد ملي، ملاك عمل استاندارد ملي مربوط مي‌باشد.
 ماده55 ـ كليه وسايل نقليه و يدك‌كش‌ها و تراكتورهاي باركش حداقل بايد داراي چراغ‌هايي به شرح زير باشند:
 الف ـ دو چراغ بزرگ با نور سفيد يا زرد با قابليت تبديل به نور بالا و پايين در دو طرف جلو.
 ب ـ دو چراغ جانبي كوچك با نور زرد يا سفيد براي تشخيص عرض جلو وسيله نقليه در منتهي‌اليه هر يك از دو سمت جلو.
 پ ـ دو چراغ جانبي كوچك با نورقرمز براي تشخيص عرض عقب وسيله نقليه در منتهي‌اليه هر يك از دو سمت عقب.
 ت ـ دو چراغ كوچك با نور قرمز براي توقف (چراغ ترمز) در عقب وسيله نقليه كه همزمان با گرفتن ترمز روشن شده و از فاصله 35 متري ديده شود.
 ث ـ يك چراغ كوچك با نور سفيد در عقب براي تشخيص شماره پلاك. نور اين چراغ بايد براي تشخيص شماره پلاك از فاصله25 متري كافي باشد.
 ج ـ دو چراغ كوچك به رنگ سفيد يا زرد براي نشان دادن حركت با دنده عقب (چراغ دنده عقب). اين چراغ‌ها بايد به طوري نصب گردد كه تنها هنگام راندن به عقب روشن شده و خيرگي و ناراحتي براي چشم ديگر استفاده كنندگان از راه فراهم ننمايد. 
 چ ـ دو چراغ راهنماي الكتريكي يا الكترونيكي با نور زرد در دو طرف جلو و دوتاي ديگر از آن با رنگ قرمز يا زرد در دو طرف عقب براي اعلام قصد گردش به چپ يا به راست و يا تغيير خط حركت. نور اين چراغ‌ها در روز بايد از فاصله 35متري قابل ديدن باشد. 
 ح ـ يدك و نيمه يدك‌هاي متصل بايد داراي چراغ‌هاي مندرج در بندهاي (ت) و (ث) و (ج) و دو راهنماي عقب موضوع بند (چ) اين ماده باشند. اگر وسيله نقليه‌اي داراي چند يدك زنجيري باشد چراغ‌هاي يادشده بايد در عقب آخرين يدك نصب گردد. 
 خ ـ دو چراغ چشمك زن درجلو و دو چراغ چشمك زن در عقب كه به طور هم‌زمان براي اعلام هشدار، احتياط و يا خطر به رانندگان ديگر به كاربرده مي‌شوند.
 تبصره 1ـ به كار بردن چراغ‌هاي جانبي در وسايل نقليه طويل، موضوع بند (35) ماده (1) الزامي است.
 تبصره 2ـ وسايل نقليه سواري كه پس از ابلاغ اين آيين نامه توليد مي‌شوند بايد داراي يك چراغ ترمز در پشت شيشه عقب (چراغ ترمز سوم) باشند.
 ماده 56 ـ نور چراغ‌هاي كوچك جلو و خطر عقب بايد در شرايط جوي معمولي از فاصله 150 متري ديده شود. نور چراغ‌هاي راهنما و ايست نبايستي خيره كننده باشد.
 ماده 57 ـ سامانه روشنايي چراغ‌هاي وسيله نقليه بايد طوري تعبيه و تنظيم گردد كه هر وقت راننده چراغ‌هاي جلو و يا چراغ‌هاي كمكي را روشن نمايد چراغ‌هاي عقب نيز همزمان روشن شود.
 ماده 58 ـ ارتفاع چراغ‌هاي جلو نبايد از 135 سانتيمتر بيشتر و از 70 سانتيمتر كمتر باشد. ارتفاع چراغ‌هاي عقب نيز نبايد از يك متر بيشتر و از 50 سانتيمتر كمتر باشد.
 ماده 59 ـ چراغ‌هاي بزرگ جلو بايد داراي وسيله تبديل نور باشند كه تابش نور را به بالا يا پايين به ترتيب زير عوض كنند:
 الف ـ نور بالا (چراغ رانندگي) بايد طوري تنظيم گردد كه به وسيله آن وجود اشخاص يا اشيا از فاصله 150متري تشخيص داده شود.
 ب ـ نور پايين (چراغ عبور) بايد به نحوي تنظيم شود كه به وسيله آن اشخاص يا اشيا از فاصله 35 متري مشخص شوند.
 ماده 60 ـ كليه وسايل نقليه انتظامي، بازرسي، امدادي و خدماتي ويژه بايد در مرتفع‌ترين نقطه خود داراي چراغ خطر گردان همراه با آژير كه توليد صداي مشخص نمايد، باشند. نور اين چراغ‌ها بايد هنگام روشن بودن از فاصله 150 متري قابل ديدن باشد. دستورالعمل استفاده از چراغ گردان، شامل انواع، رنگ، ابعاد و ضوابط ديگر بنا به پيشنهاد راهنمايي و رانندگي به تصويب شوراي عالي هماهنگي ترافيك شهرهاي كشور مي‌رسد.
 ماده 61 ـ داشتن تجهيزات زير براي وسايل نقليه مجاز است:
 الف ـ دو عدد چراغ ويژه مه با نور زرد در دو طرف قسمت جلو كه ارتفاع اين چراغ‌ها نبايد از يك متر بيشتر و از 40 سانتيمتر كمتر باشد. نور اين چراغ‌ها بايد طوري تنظيم گردد كه درطول 10متر، از سطح افقي محل نصب چراغ بالاترنيايد. هنگام به كاربردن چراغ‌هاي مه بايد از نور پايين چراغ‌هاي بزرگ نيز استفاده شود. 
 ب ـ دو چراغ رانندگي اضافي با نور سفيد در جلو (چراغ كمكي) كه ارتفاع آن نبايد از 5/1 متر بيشتر و از 40 سانتيمتر كمتر باشد. اين چراغ‌ها در صورت لزوم مي‌توانند همراه با چراغ‌هاي بزرگ جلو به كار روند.
 پ ـ دو چراغ كوچك با نور زرد يا سفيد روي گلگير و يا دو طرف سپر كه خيره كننده نباشد.
 ت ـ چراغ‌هاي كوچك اضافي در جلو با نور سفيد يا زرد و در عقب با نور قرمز كه هنگام استفاده بايد به طور مرتب روشن و خاموش شده و از فاصله 150 متري ديده شوند.
 ماده62 ـ تمام وسايل نقليه موتوري و انواع يدك‌ها و نيمه يدك‌ها كه در جاده‌هاي عمومي عبور مي‌نمايند بايد دو نورتاب (رفلكتور) به رنگ قرمز يا شبرنگ قرمز در دو طرف قسمت عقب خود داشته‌باشند. هرگاه نور تاب‌هايي در سمت جلو نصب شوند بايد رنگ آنها زرد باشد. ارتفاع نورتاب‌ها بيشتر از 5/1 متر و كمتر از 60سانتيمتر نخواهد بود؛ مگر آنكه بلندي خود وسيله نقليه از كف زمين كمتر از 60سانتيمتر باشد. نورتاب‌هاي عقب يدك‌هاي مستقل ممكن است در دو طرف آن يا در دو طرف بار نصب شود. در تمام موارد ياد شده بايد نورتاب‌ها به طور كامل قابل ديدن بوده و صفحه‌هاي آنها داراي اندازه و ويژگي‌هايي باشد كه هنگام شب در مقابل نور چراغ‌هاي وسايل نقليه ديگر از فاصله 150 متري به طور كامل ديده شود.
 ماده 63 ـ هرگونه وسيله نقليه موتوري غير از موتورسيكلت بايد داراي ترمزهايي باشد كه به راحتي بتوان در حال راندن و در صورت لزوم آن را به كاربرد. اين ترمزها بايد قادر باشند وظايف سه‌گانه ترمز را به شرح زير انجام دهند:
 الف ـ ترمز پايي بايد بتواند سرعت وسيله نقليه را به هر صورتي كه بارگيري شده و يا مسافر را حمل مي‌كند و در سربالايي و يا سرازيري كه حركت مي‌نمايد كاهش داده و آن را به طور سريع و مؤثر و با ايمني متوقف نمايد. شتاب منفي اين گونه ترمزها نبايد كمتر از استاندارد تعيين شده باشد.
 ب ـ ترمز دستي بايد بتواند وسيله نقليه را به هر صورتي كه بارگيري شده و يا مسافر حمل مي‌نمايد، در شيب 16 درصد سربالايي و يا سرازيري در حال توقف نگهدارد. در وسايل نقليه‌اي كه كمك ترمز و يا ترمز موتور پيش‌بيني شده است، اين گونه ترمزها بايد در فاصله مناسبي حتي در صورت پايي بودن بتواند سرعت وسيله نقليه را به هر صورتي كه بارگيري يا مسافرگيري شده باشد كاهش داده و در نهايت متوقف سازد.
 ماده 64 ـ ترمز پايي بايد روي تمام چرخ‌هاي وسيله نقليه مؤثر بوده و عمل نمايد. با وجود اين اگر وسيله نقليه داراي بيش از دو محور باشد مي‌توان اجازه داد كه روي چرخ‌هاي يكي از محورها عمل ننمايد. كمك ترمز و يا ترمز موتور و همچنين ترمز دستي بايد حداقل روي يكي از چرخ‌هاي هر طرف مقطع طولي وسيله نقليه عمل نمايند.
 ماده 65 ـ ترمزهاي يدك‌ها به استثناي يدك سبك بايد داراي شرايط زير باشند:
 الف ـ ترمز پايي كه قادر باشد سرعت وسيله نقليه را به هر صورتي كه بارگيري شده و در هر شيبي كه باشد كاهش داده و آن را به طور سريع و مؤثر و با ايمني متوقف سازد.
 ب ـ ترمز دستي كه قادر باشد وسيله نقليه را به هر صورتي كه بارگيري شده باشد در شيب 16 درصد سربالايي و يا سرازيري در حال توقف نگهدارد و سطوح ترمز كننده آن با وسيله‌اي كه تنها مكانيكي بوده، مورد استفاده قرار گيرد. اين مقررات در مورد يدك‌هايي كه نمي‌توان بدون استفاده از ابزار و آلاتي، آن را از وسيله نقليه كشنده جدا نمود، به كاربرده نمي‌شود، مشروط به اين كه آنچه از ترمز دستي انتظار مي‌ر‌ود براي وسيله نقليه مركب مؤثر باشد.
 پ ـ تجهيزاتي كه وظيفه ترمز پايي و ترمز دستي را انجام مي‌دهند مي‌توانند داراي اجزاي مشتركي باشند.
 ت ـ ترمز پايي بايد روي كليه چرخ‌هاي يدك عمل نمايد.
 ث ـ ترمز پايي يدك بايد به وسيله ترمزپايي وسيله نقليه كشنده مورد عمل قرار گيرد. در هر حال اگر حداكثر وزن مجاز يدك از 3500 كيلوگرم تجاوز ننمايد، مي‌توان ترمزها را طوري ترتيب داد كه با كم شدن فاصله بين يدك در حال حركت و وسيله نقليه كشنده عمل نمايند.
 ج ـ ترمز پايي و ترمز دستي بايد روي سطوح ترمز كننده‌اي، كه به طور دايم با كمك اجزايي با نيروي كافي به چرخ‌ها متصل بوده، عمل نمايند.
 چ ـ ترمزها بايد به نحوي باشند كه در صورت شكستن يا پاره شدن وسايل اتصال با يدك در حال حركت، يدك به طور خودكار توقف نمايد.
 ماده 66 ـ كليه وسايل نقليه موتوري توليدي و يا وارداتي بايد مجهز به كمربند ايمني استاندارد براي سرنشينان باشند.
  ماده67 ـ راننـدگي با وسـايل نقليه‌اي كه داراي ترمزهاي استاندارد ملي و يا با مشخصات و شرايط ياد شده در اين آيين نامه نباشد، ممنوع است.
 ماده 68 ـ هر وسيله نقليه موتوري بايد حداقل به يك وسيله اخطار شنيداري (بوق) با صداي استاندارد مجهز باشد. اين گونه تجهيزات بايد توليد صداي مداوم و يكنواخت نموده و ايجاد صداي خشن و ناهنجار ننمايد. ولي وسايل نقليه‌اي كه داراي حق تقدم عبور مي‌باشند (وسايل نقليه امدادي و خدماتي و پليس و مانند آن) مي‌توانند علاوه بر دارا بودن بوق، وسايل اخطار شنيداري ديگري كه مقيد به اين ويژگي‌ها نباشد براي استفاده هنگام لزوم داشته باشند. همچنين وسايل نقليه مسافربري و باربري عمومي برون شهري نيز مي‌توانند وسايل اخطار شنيداري استاندارد ديگري داشته باشند تا در زمان لازم در بيرون شهرها و مناطق غير مسكوني استفاده نمايند.
 ماده 69 ـ هر وسيله نقليه موتوري بايد مجهز به لوله خروجي گاز و صداي موتور باشد به نحوي كه مانع خروج صداي ناهنجار در بيرون وسيله نقليه و انتشار گاز ناشي از سوخت موتور در درون وسيله نقليه گردد.
 ماده 70ـ روي چرخ‌هاي وسايل نقليه يا كنار آنها نبايد اجسام اضافي و زائد مانند ميخ و پيچ بلند يا هر شيئي كه از سطح بيروني چرخ‌ها تجاوز كند وجود داشته باشد، مگر آنكه درتراكتورهاي زراعتي و انواع كمباين لازم باشد. 
 ماده 71ـ كليه وسايل نقليه، شب‌ها هنگام حركت در جاده‌ها بايد سه چراغ يا سه مشعل الكتريكي با نور قرمز يا دو مثلث شبرنگ ايمني كه در شرايط جوي معمولي از فاصله 150 متري قابل ديدن باشند همراه داشته باشند تا هنگام ضرورت، برحسب مورد، از آنها استفاده نمايند.
 ماده 72ـ وسايل نقليه‌اي كه مواد خطرناك حمل مي‌كنند ضمن رعايت مفاد آيين‌نامه حمل مواد خطرناك، بايد سه چراغ قرمز الكتريكي و دو مثلث شبرنگ را همراه داشته باشند. حمل فانوس براي اين‌گونه وسايل نقليه ممنوع است. به علاوه بايد داراي دستگاه پمپ آتش‌نشاني آماده به كار باشند. اين پمپ‌ها بايد در محل‌هايي نصب شوند كه هنگام ضرورت بتوان به سرعت آنها را مورد استفاده قرارداد.
 ماده 73ـ به منظور جلوگيري از انتشار گل و لاي، سنگ ريزه و مانند آن نصب تجهيزات مناسب لاستيكي، فلزي و مانند آن در قسمت بيروني آخرين محور انواع وسايل نقليه به ويژه كاميون، تريلر و اتوبوس الزامي است.
 بخش دوم ـ تجهيزات اختصاصي موتورسيكلت و دوچرخه
 ماده 74ـ تجهيزات اختصاصي موتورسيكلت و دوچرخه بايد براساس استاندارد مورد تاييد مؤسسه استاندارد و تحقيقات صنعتي ايران بوده و از نظر عدم آلودگي‌هاي زيست محيطي، استانداردهاي مصوب شوراي عالي حفاظت محيط زيست را رعايت نموده باشند. 
 ماده 75ـ موتورسيكلت بايد داراي دو نوع ترمز باشد كه يكي از آنها حداقل روي چرخ عقب و يا همه چرخ‌ها و ديگري روي چرخ جلو و يا همه چرخ‌ها عمل نمايد. اگر موتورسيكلت داراي اتاقك پهلو (سايد كار) باشد ترمز چرخ اتاقك پهلو ضروري نمي‌باشد. اين ترمزها بايد قادر باشند سرعت موتورسيكلت را به صورتي كه داراي سرنشين مي‌باشد، در هر شيبي كاهش داده و آن را سريعاً و به طور مؤثر و با ايمني متوقف سازد. موتورسيكلت‌هاي سه چرخ كه چرخ‌هاي آنها در ارتباط با محور طولي وسط موتورسيكلت به طور قرينه قرار گرفته باشد بايد مجهز به يك ترمزدستي همانند وسايل نقليه موتوري ديگر باشند.
 ماده 76ـ موتورسيكلت‌ها بايد حداقل داراي يك چراغ با نور سفيد در جلو، يك چراغ قرمز عقب همراه با چراغ قرمز ترمز، دو چراغ راهنما درجلو و دو چراغ راهنما در عقب و يك نور تاب قرمز در عقب باشند.
 ماده 77ـ دوچرخه بايد داراي تجهيزات زير باشد:
 الف ـ يك چراغ سفيد يا زرد در جلو كه هنگام شب تا مسافت 15 متري جلوي آن را به قدر كافي روشن سازد.
 ب ـ يك چراغ با نور قرمز در عقب كه در هنگام شب از فاصله 150 متري ديده شود.
 پ ـ يك نورتاب به رنگ قرمز در عقب و همچنين يك نورتاب به رنگ زرد در جلو كه نور وسايل نقليه پشت سر و جلو را از فاصله 20متري منعكس نمايد.
 ت ـ يك زنگ يا بوق كه صداي آن از فاصله 30 متري شنيده شود. نصب و استفاده از زنگ‌هاي صوتي يا آژير يا بوق خطر براي دوچرخه‌ها ممنوع است.
 ث ـ ترمزي كه به هنگام گرفتن آن دوچرخه در فاصله مناسبي متوقف گردد.

فصل ششم ـ مقررات حمل بار

 ماده78ـ طول، عرض، ارتفاع و ظرفيت وسيله نقليه بر طبق مشخصات (كاتالوگ) به وسيله كارخانه سازنده كه به تاييد وزارت صنايع و معادن مي‌رسد تعيين مي‌گردد. در هر حال حداكثر ظرفيت تعيين شده نبايد از مشخصات مندرج در كاتالوگ تجاوز نمايد. تطبيق اين مشخصات با افسر كارشناس راهنمايي و رانندگي مي‌باشد.
 ماده79ـ ظرفيت، ابعاد و وزن‌هاي مجاز وسايل نقليه باري و مسافري در جاده‌ها تابع ضوابط وزارت راه و ترابري و در شهرها تابع مقررات وزارت كشور مي‌باشد. اين مقررات در پيوست شماره3 اين آيين‌نامه ذكر گرديده‌است.
 ماده80 ـ وسايل نقليه مسافربري حق ندارند حيوانات و بارهايي را كه براي مسافران ايجاد مزاحمت يا توليد بوي نامطبوع و آلودگي مي‌نمايند و همچنين بارهايي كه از گلگيرها و يا از درون اتاق به اطراف تجاوز نمايد، حمل نمايند.
 ماده81 ـ مقامات صلاحيت‌دار مي‌توانند براي حمل محمولاتي كه قابل تجزيه نبوده و بيش از ظرفيت يا بزرگتر از حجم معين است پروانه ويژه‌اي كه حاوي مشخصات و ظرفيت وسيله نقليه حمل كننده و وزن و حجم بار و مسير و تعداد دفعات و شرايط رفت و آمد يا مدت حمل و يا مستمر بودن آن است صادر كنند. اين پروانه بايد تا پايان مدت اعتبار آن نزد راننده موجود باشد و هنگام مراجعه به مأموران ارائه گردد.
 ماده82 ـ وسايل نقليه‌اي كه در حدود ضوابط مندرج در پيوست شماره3 اين آيين‌نامه حمل بار مي‌كنند بايد داراي شرايط زير باشند:
 الف ـ شب‌ها دو چراغ قرمز در آخرين نقطه دو طرف عقب بار نصب نمايند به طوري كه از فاصله 150متري دو طرف و عقب وسيله نقليه ديده شود.
 ب ـ روزها دو پارچه قرمز رنگي كه سطح هريك حداقل نيم متر مربع باشد در انتهاي بار آويزان كنند به نحوي كه رانندگان پشت سر بتوانند آن را از فاصله 150متري بينند.
 پ ـ داراي حفاظ و پوشش لازم و مناسب براي بار بوده و حفاظ نبايد مانع ديد راننده و يا پوشانيدن چراغ‌ها و يا موجب خطر براي ديگران باشد.
 ماده83 ـ نصب مخزن (باك) اضافي و يا غير استاندارد براي مصرف سوخت وسايل نقليه عمومي باربري و مسافربري ممنوع است و همچنين حمل مواد خطرناك در جاده‌ها تنها با وسايل نقليه ويژه و با رعايت مقررات مربوط مجاز است. اشخاص حقيقي و حقوقي مكلفند پيشتر اجازه اين كار را از وزارت راه و ترابري دريافت نمايند.
 تبصره ـ حمل مواد سوختي خارج از مخزن (باك) و استفاده از وسايل آتش‌زا مانند اجاق‌گاز سفري (پيك‌نيكي)، بخاري و مانند آن در وسايل نقليه ممنوع است.
 ماده84 ـ موسسات بايد بارهاي وسايل نقليه را طوري بارگيري نمايند و محكم ببندند كه هيچگونه خطر جابه‌جايي يا افتادن يا ريزش كردن يا باز شدن و يا پخش شدن در هوا وجود نداشته باشد و به طور كامل ثابت باشد. در هر حال راننده نيز مكلف است پس از اطمينان از درستي بارگيري و استحكام آن، وسيله نقليه را به حركت درآورد.
 ماده85 ـ يدك يا هر نوع وسيله نقليه‌اي كه با وسيله نقليه ديگري كشيده مي‌شود بايد با وسايل اطمينان بخشي كه خطر باز شدن يا گسيختن يا شكستن نداشته باشد طوري متصل گردند كه هنگام يدك‌كشي با كاهش سرعت وسيله نقليه كشنده فاصله اوليه حفظ گردد. در هر حال هر نوع وسيله نقليه‌اي كه كشيده مي‌شود بايد يك نفر راننده داراي پروانه مجاز رانندگي هدايت آن را به عهده گيرد تا در صورت وقوع خطر بتواند آن را بدون وقوع حادثه كنترل نمايد. وسايل نقليه‌اي كه به وسيله جرثقيل با جداكردن محور يا محورهايي از زمين كشيده مي‌شود، از شرط داشتن راننده مستثني هستند.
 ماده86 ـ وسايل نقليه باربري پس از بارگيري بايد توزين شوند و راننده برگه توزين را تا مقصد همراه داشته‌باشد. رانندگان موظفند به دستور مأموران صلاحيت‌دار، وسيله نقليه را براي توزين به روي باسكول ببرند. هرگاه ضمن توزين معلوم شود كه بيش از ظرفيت مقرر بارگيري شده‌است بار اضافي تخليه مي‌شود. در اين صورت مسئوليت انبار كردن و حفظ آن به عهده مالك و راننده است. ادامه مسير وسيله نقليه متخلف، مشروط به پرداخت خسارت به وزارت راه و ترابري و يا شهرداري است.

فصل هفتم ـ تصادفات

 ماده87 ـ راننده هر وسيله نقليه كه مرتكب تصادف منجر به جرح يا فوت گردد، موظف است بلافاصله وسيله نقليه را در محل تصادف متوقف ساخته و با نصب علايم ايمني هشدار دهنده برابر ماده (71) اين آيين‌نامه، رانندگان وسايل نقليه ديگر را از وقوع حادثه آگاه سازد و تا هنگامي كه تشريفات مربوط به رسيدگي از سوي راهنمايي و رانندگي و پليس راه پايان نيافته از تغيير وضع وسيله نقليه يا صحنه تصادف خودداري نموده و بلافاصله اقدام به انتقال مجروحان به مراكز درماني نمايد.
 تبصره ـ در تصادفات منجر به جرح در صورتي كه وسيله نقليه ديگري براي انتقال فوري مجروحان به مراكز درماني موجود نباشد، راننده وسيله نقليه در تصادف مي‌تواند با علامت‌گذاري محل قرار گرفتن چرخ‌ها در سطح راه، اقدام به حمل مجروحان با وسيله نقليه خود نمايد.
 ماده88 ـ واحدهاي راهنمايي و رانندگي و پليس راه موظفند پس از اطلاع از وقوع تصادف، در اسرع وقت اقدام به اعزام كارشناس تصادف به همراه تجهيزات و امكانات نظير كمك‌هاي اوليه، دوربين عكاسي و فيلمبرداري، آمبولانس، جك بادي و يا جرثقيل و مانند آنها، بر حسب نياز نمايند. كارشناس رسيدگي كننده به تصادف موضوع را به نزديكترين واحد انتظامي اعلام و در صورت ضرورت و برحسب مورد، براي درخواست كمك از نزديكترين واحد فوريت‌هاي پزشكي (اورژانس)، امداد و نجات، آتش‌نشاني، مركز راهداري، شهرداري و يا دهياري اقدام نموده و تا پايان رسيدگي به‌تصادف و برقراري ايمني تردد در محل وقوع، سانحه را مديريت مي‌نمايد.
 تبصره ـ نحوه همكاري و وظيفه دستگاه‌هاي ياد شده و همچنين اعمال مديريت از سوي كارشناس تصادف، برابر دستورالعملي خواهدبود كه به تصويب كميسيون ايمني راه‌هاي كشور مي‌رسد.
 ماده89 ـ هرگاه تصادف تنها منجر به خسارت مالي شود به نحوي كه امكان حركت از وسيله نقليه سلب نشده‌ باشد، رانندگان موظفند بلافاصله وسيله نقليه را براي رسيدگي و بازديد كارشناسان تصادفات در محل حادثه، به كنار راه منتقل كنند تا موجب سد معبر نگردد.
 ماده90ـ در نقاطي كه كارشناس راهنمايي و رانندگي و يا پليس راه وجود ندارد و يا حضور به هنگام آنان مقدور نباشد مسئولان امر مي‌توانند از نظرات مستدل حداقل سه نفر از رانندگان پايه يكم و يا پايه (ت) استفاده نمايند.
 ماده91ـ رانندگان وسايل نقليه هنگام تصادف منجر به جرح يا فوت مكلفند بلافاصله نام و نشاني صحيح و مشخصات گواهي‌نامه رانندگي وسيله نقليه خود را به‌مأموران انتظامي اعلام دارند و در صورت درخواست مدارك قانوني اعم از گواهي‌نامه، كارت شنـاسايي خودرو و بيمـه نامـه از سـوي مأموران مربوط، ايـن مدارك را بـه آنان تسليم نمايند.
 ماده92ـ رانندگاني كه با وسيله نقليه متوقفي كه سرنشين ندارد تصادف مي‌نمايند نبايد محل وقوع تصادف را ترك كنند و در صورت مراجعه نكردن راننده و يا مالك آن، بايد صاحب يا راننده وسيله نقليه و يا مأموران راهنمايي و رانندگي و يا پليس راه را از هويت و نشاني كامل خود آگاه سازند و در صورت دسترسي نداشتن به ايشان، نام و نام‌خانوادگي و نشاني دقيق خويش و شماره و مشخصات ديگر وسيله نقليه خود را بر روي كاغذي نوشته و در محلي قابل ديدن بر روي وسيله نقليه متوقف، الصاق نمايند.
 ماده93‌ـ رانندگاني كه با حيوانات، اشياء، تاسيسات و مانند آنها تصادف و ايجاد خسارت مي‌نمايند، بايد به منظور جلوگيري از بسته شدن راه و پيشگيري از بروز حوادث احتمالي ديگر، در صورت اماكن حيوان مرده يا مصدوم و همچنين اشيا باقي مانده در محل تصادف را از سطح سواره‌رو بيرون برده و موظفند صاحبان و مالكان آنها يا مأموران راهنمايي و رانندگي و يا پليس راه را از وقوع تصادف آگاه نمايند.
 ماده94ـ هرگاه راننده وسيله نقليه در اثر تصادف توانايي اجراي مقررات مندرج در مواد (92) و (93) اين آيين‌نامه را نداشته باشد موظف است در اولين فرصت مراتب را به‌مأموران مربوط اعلام دارد. اگر مالك وسيله نقليه فردي غير از راننده باشد پس از آگاهي از واقعه و در صورتي كه راننده مراتب را به مأموران مربوط اطلاع نداده‌ باشد، مالك موظف است در اسرع وقت مأموران مربوط را از واقعه آگاه سازد.
 ماده95ـ تعميرگاه‌ها و توقفگاه‌ها موظفند ظرف 24 ساعت پس از ديدن وسيله نقليه‌اي كه آثار تصادف يا جاي گلوله در آن وجود دارد مراتب را با ذكر مشخصات وسيله نقليه و در صورت امكان با ذكر نام و نشاني راننده به واحد انتظامي محل اعلام دارند.

فصل هشتم ـ علايم راهنمايي و رانندگي

 ماده96ـ علايم راهنمايي و رانندگي مانند انواع چراغ‌ها، تابلوها، خط‌كشي‌ها، نوشته‌ها، ترسيم‌ها و نيز علايم تعيين سمت عبور كه بايد روي راه‌ها كشيده شود، براساس قانون الحاق ايران به كنوانسيون عبور و مرور در جاده‌ها و كنوانسيون مربوط به علايم راهها ـ مصوب 1354 ـ تهيه شده‌اند، و همچنين رنگ زمينه و شكل علايم و تابلوها، مطابق نمونه‌هاي (پيوست شماره4) اين آيين‌نامه است.
 ماده97ـ تشخيص، انتخاب، تهيه، جانمايي، نصب، ترسيم و نگهداري علايم عمودي و افقي راهنمايي و رانندگي در شهرها براساس دستورالعملي خواهدبود كه به‌پيشنهاد شوراي عالي هماهنگي ترافيك شهرهاي كشور به تصويب وزير كشور مي‌رسد و در جاده‌ها به عهده وزارت راه و ترابري مي‌باشد. در مواقع اضطراري راهنمايي و رانندگي و پليس راه مي‌توانند خود اقدام به انتخاب نوع علايم و محل استفاده و در صورت لزوم تهيه و نصب آنها به طور موقت نموده و مراتب را بر حسب مورد، به شهرداري و يا وزارت راه و ترابري اعلام نمايند.
 تبصره ـ مفاهيم رنگ و شكل علايم و تابلوها و چگونگي رفتار رانندگان پس از ديدن آنها، كه در كتاب‌هاي آموزشي بايد ارايه شود، از سوي كارگروهي متشكل از نمايندگان وزارت كشور، وزارت راه و ترابري و راهنمايي و رانندگي تهيه و به همراه اين آيين‌نامه براي اطلاع عمومي در اختيار مراجع صلاحيت‌دار و با همكاري شوراهاي اسلامي شهرها در اختيار عموم مردم قرار مي‌گيرد.
 ماده98ـ رانندگان كليه وسايل نقليه و اشخاص اعم از پياده يا سوار بر حيوانات و يا اشخاصي كه مسئول هدايت انفرادي و يا دسته جمعي پيادگان و يا حيوانات در راه‌ها مي‌باشند موظفند از علايم و مقررات مربوط تبعيت نمايند، مگر اين كه مأموران راهنمايي و رانندگي و پليس راه به دلايلي رعايت نكردن آنها را در محل، مجاز اعلام كنند.
 ماده99ـ كنترل و تنظيم عبور و مرور ممكن است به وسيله چراغ‌ها يا خط‌كشي يا تابلوها، نوشته‌ها و ترسيم‌ها، يا مأموران راهنمايي و رانندگي و پليس راه و يا به هر وسيله ديگري كه بر حسب مورد لازم باشد، به عمل آيد. در هر حال فرمان پليس راهنما كه ممكن است مغاير با پيام علايم يا مقررات در محل باشد مقدم خواهدبود.
 ماده100ـ در دوطرف عقب وسايل نقليه طويل بايد دو عدد علامت نشان دهنده وسيله نقليه طويل (مستطيل زرد يا سفيد رنگ كه داراي حاشيه قرمز است) الصاق گردد تا رانندگان وسايل نقليه پشت سر را از طويل بودن آنها آگاه گرداند.
 ماده101ـ در محل‌هايي كه عبور و مرور به وسيله چراغ راهنمايي و رانندگي كنترل مي‌شود، رنگ‌هاي زير براي مقاصدي كه معين شده‌است به كار مي‌رود:
 الف ـ چراغ سبز براي حركت ـ رانندگان وسايل نقليه‌اي كه با چراغ سبز روبرو مي‌شوند حق عبور يا گردش دارند؛ مگر آنكه گردش به وسيله علامت ديگري ممنوع شده‌باشد. در هر حال وسايل نقليه در حال گردش بايد حق تقدم عبور وسايل نقليه‌اي را كه در مسير مجاز خود مستقيم مي‌روند و حق تقدم پيادگاني را كه از گذرگاه پياده در حركتند رعايت نمايند. با وجود اين اگر جريان ترافيك در جهتي كه آنها در حال پيش رفتن هستند آنچنان متراكم باشد كه چنانچه وارد تقاطع گردند با تغيير و تبديل بعدي رنگ چراغ نتوانند از آن خارج شوند، چراغ سبز در تقاطع، رانندگان را براي ادامه حركت مجاز نخواهد ساخت.
 ب ـ چراغ زرد براي احتياط ـ رانندگان وسايل نقليه‌اي كه با اين چراغ روبرو مي‌گردند نبايد از خط ايست يا از تراز چراغ راهنمايي و رانندگي عبور كنند؛ مگر آنكه آنچنان به خط ايست تقاطع و يا چراغ راهنمايي و رانندگي نزديك شده باشند كه پيش از عبور از خط ايست يا از تراز چراغ راهنمايي و رانندگي نتوانند به آساني توقف نمايند. در هر حال در صورت ورود قبلي به تقاطع موظفند به حركت خود ادامه داده و با رعايت مقررات ديگر از تقاطع يا گذرگاه عبور كنند.
 پ ـ چراغ قرمز براي ايست ـ رانندگان وسايل نقليه‌اي كه با چراغ قرمز برخورد مي‌كنند بايد پيش از خط ويژه ايست، توقف كامل نمايند و در صورت نبودن خط ايست در فاصله پنج متري چراغ راهنمايي و رانندگي بايستند و تا روشن شدن چراغ سبز و تخليه تقاطع از وسايل نقليه منتظر بمانند.
 ت ـ چراغ چشمك‌زن زرد براي عبور با احتياط ـ رانندگان وسايل نقليه‌ مكلفند با ديدن اين چراغ از تقاطع و گذرگاه پياده با احتياط و سرعت كم عبور نمايند.
 ث ـ چراغ چشمك‌زن قرمز براي ايست و عبور ـ رانندگان وسايل نقليه در صورت برخورد با اين چراغ نبايد از خط ايست و يا در صورت نبودن خط ايست از تراز چراغ راهنمايي و رانندگي فراتر روند و بايد توقف نموده و پس از اطمينان از نبودن خطر تصادف، حركت و عبور نمايند. همين اقدامات هنگام ديدن تابلوي ايست بايد انجام شود.
 ماده102ـ‌ در تقاطعهايي كه مسير جداگانه گردش به راست به وسيله جدول يا خط‌كشي تعبيه نشده‌است، در هنگامي كه چراغ راهنمايي و رانندگي قرمز است، رانندگاني كه قصد گردش به راست داشته‌ باشند در صورت نصب تابلوي ويژه‌اي كه گردش به راست را مجاز اعلام مي‌نمايد، مي‌توانند از منتهي‌اليه سمت راست راه و با رعايت احتياط و حق تقدم عبور وسايل نقليه و پيادگاني كه با چراغ سبز در حال عبور مي‌باشند، وارد راه مجاور سمت راست شوند.
 ماده103ـ در چراغ‌هايي كه به عنوان چراغ راهنماي عابر پياده مورد استفاده قرار مي‌گيرند، رنگ‌ها داراي معاني زير است:
 چراغ سبز ـ پيادگان مجاز به عبور از عرض راه مي‌باشند.
 چراغ قرمز ـ عبور پيادگان از عرض راه ممنوع است.
 ماده104 ـ هدايت و كنترل ترافيك از سوي مأموران صلاحيت دار با فرمان‌هاي زير انجام مي‌گيرد:
 الف ـ بلند كردن دست به طور عمودي ـ مفهوم اين حركت براي كليه استفاده‌كنندگان از راه به معناي توجه توقف خواهدبود. اما رانندگاني كه توقف وسايل نقليه آنها ايمني كافي ندارد مستثني هستند. اين علامت، رانندگاني را كه پيشتر وارد محوطه تقاطع شده‌اند ملزم به توقف نمي‌سازد.
 ب ـ بلند كردن دست يا دست‌هاي مأمور به دو طرف و بطور افقي ـ مفهوم اين حركت براي كليه استفاده كنندگان از راه كه جهت حركت آنها در امتداد جهت نشان داده شده با دست يا دست‌هاي مأمور صلاحيت‌دار مي‌باشد، به معناي ايست خواهدبود. ممكن است مأمور پس از دادن اين علامت دست يا دست‌هاي خود را پايين بياورد. اين حركت نيز براي رانندگاني كه در سمت جلو و عقب مأمور قراردارند به منزله علامت ايست مي‌باشد.
 ماده105ـ در خيابان‌ها و يا تقاطع‌هايي كه سطح آنها به شكل شطرنجي و به رنگ زرد و سياه نقاشي شده، هنگامي كه تراكم خودروها زياد است و امكان تخليه به هنگام تقاطع وجود ندارد، رانندگان موظفند پيش از محل نقاشي شده متوقف شوند و مسير حركت ديگر خودروها را باز نگه دارند.
 ماده106ـ نصب آگهي يا علامت يا تابلو يا وسايلي كه داراي شباهت با علايم و يا تابلوهاي راهنمايي و رانندگي باشد يا از آنها تقليد شود و يا منظور از آن هدايت و كنترل وسايل نقليه باشد و يا به طريقي باعث جلوگيري از ديدن علايم و تابلوهاي راهنمايي و رانندگي گردد و همچنين نصب چراغ‌هاي رنگي تبليغاتي در كنار چراغ‌هاي راهنمايي و رانندگي به طوري كه موجب اشتباه رانندگان گردد ممنوع است. مقامات صلاحيت‌دار مي‌توانند در صورت ديدن چنين اشيايي براي رفع آنها اقدام نمايند.
 تبصره1 ـ ممكن است از طرف موسسات يا اشخاص با اجازه مراجع صلاحيت‌دار علايمي براي هدايت مراجعه‌كنندگان به مكان‌هاي اطراف راه نصب گردد، مشروط به اين كه اين تابلوها مانع ديدن تابلوهاي راهنمايي و رانندگي نشوند و ايمني راه را به خطر نيندازند.
 تبصره2ـ ضوابط و چگونگي تهيه، نصب و يا الصاق آگهي‌هاي تبليغاتي و تابلوهاي هدايت به مكان‌ها در شهرها و جاده‌ها، برحسب مورد، به وسيله شوراي عالي هماهنگي ترافيك شهرهاي كشور در شهرها و وزارت راه و ترابري در جاده‌ها تعيين خواهدشد.
 ماده107ـ هيچكس حق ندارد بدون اجازه راهنمايي و رانندگي و پليس راه در علايم راهنمايي و رانندگي و ديگر وسايل تنظيم عبور و مرور وسايل نقليه تغييراتي بدهد و يا در متن آن تصرفاتي نمايد، مگر اشخاصي كه در دستورالعمل‌هاي موضوع ماده (97) اين آيين‌نامه مشخص شده‌اند.
 ماده108ـ رانندگاني كه قصد گردش به راست يا به چپ يا توقف يا تغيير مسير را دارند مكلفند از فاصله حدودي 100متر به محل گردش يا توقف به وسيله چراغ راهنما به‌ترتيب زير علامت دهند:
 الف ـ‌ براي گردش به راست، چراغ راهنماي سمت راست وسيله نقليه را روشن كنند.
 ب ـ براي گردش به چپ، چراغ راهنماي سمت چپ را روشن نمايند.
 پ ـ براي توقف، چراغ راهنماي سمت راست را روشن نمايند.
 ت ـ براي تغيير مسير و يا تغيير خط حركت، در فاصله مناسب، چراغ راهنماي سمت راست يا چپ را بر حسب مورد، روشن كنند.
 ماده109ـ رانندگان وسايل نقليه موتوري كه چراغ راهنما نداشته و همچنين وسايل نقليه غير موتوري و موتورسيكلت‌ها و دوچرخه‌ها بايد با دست به شرح زير علامت بدهند:
 الف ـ براي گردش يا تغيير مسير به راست، دست چپ را به طرف بالا نگهدارند.
 ب ـ براي گردش يا تغيير مسير به چپ، دست چپ را به طور افقي نگهدارند.
 پ ـ براي توقف، دست چپ را به طرف پايين نگهدارند.
 ت ـ براي كاستن سرعت، دست چپ را به طور افقي از بالا به پايين به طور متناوب حركت دهند.
 ماده110ـ علايم آگاه سازي (اخبار) و همچنين علايم لازم براي سبقت به شرح زير مي‌باشد:
 الف ـ‌ در روز بوق كوتاه.
 ب ـ در شب چند بار تبديل و تعويض نور چراغ بالا و پايين.
 پ ـ هنگام سبقت گرفتن اعم از اين كه روز باشد يا شب، براي جلب توجه وسايل نقليه پشت سر، استفاده از چراغ راهنما ضروري است.
 ماده111 ـ وسايل نقليه امدادي، بازرسي، انتظامي، سازمان‌هاي خدمات رساني و مدارس بايد داراي دستگاه آگاه‌سازي شنيداري و ديداري مندرج در ماده (60) اين آيين‌نامه و تجهيزات ايمني باشند و روي بدنه وسيله نقليه هم عبارات و علايم مشخص‌كننده نقش و يا نصب نمايند.
 ماده112ـ رانندگان وسايل نقليه كه مواد خطرناك حمل مي‌كنند بايد در دو طرف و عقب وسيله نقليه تابلويي كه روي آن كلمه (خطر) با حروف درشت و به دو زبان فارسي و انگليسي و به رنگ قرمز نوشته شده باشد نصب كنند. مسئولان شركت‌ها و موسسات حمل بار و رانندگان وسايل نقليه مكلفند مقررات خاص حمل مواد خطرناك را رعايت نمايند.
 ماده113ـ هرگاه وسيله نقليه‌اي شب در كنار و بيرون سطح راه توقف نمايد به‌طوري كه كناره وسيله نقليه متوقف مماس بر حاشيه سواره‌رو باشد و نور كافي در آن محل براي تشخيص اشيا يا اشخاص از فاصله 150متري وجود نداشته‌باشد، راننده يا متصدي وسيله نقليه (اعم از اين كه درون وسيله نقليه باشد يا بيرون آن) مكلف است چراغ‌هاي كوچك جلو و خطر عقب وسيله نقليه را روشن نگهدارد. چنانچه چراغ كوچك خراب شده‌باشد چراغ‌هاي بزرگ را با نور پايين روشن سازد.
 ماده114ـ هرگاه در راه‌ها خرابي و نقص پيش‌بيني نشده براي وسيله نقليه موتوري ايجاد شود، راننده مكلف است آن را از مسير عبور و مرور بيرون برده و در محل مناسبي كه موجب سد راه و مزاحمت براي وسايل نقليه ديگر و پيادگان نباشد متوقف سازد. در اين مورد و در موارد ديگري كه وسيله ياد شده قادر به حركت نباشد و انتقال آن به محل مناسبي مقدور نگردد، در صورت نبودن نور كافي در راه بايد به منظور آگاه ساختن رانندگان ديگر، علايم ايمني به ترتيب زير در محل قرار دهد:
 الف ـ‌ در وسط راه چراغ الكتريكي و يا مشعل نوراني قرمز در فاصله‌هاي 70متري جلو و عقب و يكي ديگر در پهلوي وسيله نقليه از كار افتاده بگذارد. در راه‌هايي كه به‌وسيله موانع فيزيكي مسير رفت و برگشت وسايل نقليه از هم جدا شده است قراردادن علايم مندرج در فوق در عقب و پهلوي وسايل متوقف كافي خواهدبود.
 ب ـ هرگاه وسيله نقليه سر پيچ يا تپه‌اي از كار بيفتد علايم بايد در فاصله‌هاي مناسبي قرار داده شود تا رانندگان وسايل نقليه ديگر، از فاصله 200متري متوجه خطر شوند.
 ماده115ـ هرگاه وسيله نقليه موتوري در راه‌ها از كار بيفتد و به علت كافي بودن روشنايي محل احتياجي به استفاده از چراغ يا مشعل نباشد، راننده بايد در وسط جاده مثلث‌هاي شبرنگ متساوي‌الاضلاع داراي زمينه سفيد يا زرد با حاشيه قرمز از نوع علامت احتياط به ابعاد حداقل 30 سانتيمتر در فاصله 70متري جلو و عقب آن به نحوي كه قابل ديدن باشد قراردهد.
 ماده116ـ اگر وسيله نقليه حامل مواد خطرناك در ساعات و شرايط مندرج در مواد (113) و (114) در راه‌ها از كار بيفتد، راننده يا متصدي وسيله نقليه موظف است كه در وسط جاده چراغ‌هاي الكتريكي به رنگ قرمز با باتري در فاصله‌هاي 70متري جلو و عقب و ديگري در پهلوي وسيله از كار افتاده بگذارد. استفاده از فانوس يا چراغ يا مشعل و هرگونه علامت آتش‌زا براي اين گونه وسايل نقليه ممنوع است.
 ماده117ـ روي يدك و هرنوع وسيله نقليه‌اي كه وسيله نقليه ديگري آن را مي‌كشد بايد يك پرچم سفيد به ابعاد حداقل 50 سانتيمتري طوري نصب شود تا رانندگان ديگر از فاصله دور و از دو طرف جاده آن را ببينند.

فصل نهم ـ مقررات رانندگي

 بخش اول ـ مسير و جهت عبور
 ماده118ـ رانندگان كليه وسايل نقليه موظفند از خط عبور يا مسير عبوري سمت راست راه حركت نمايند، مگر در موارد زير:
 الف ـ هنگام سبقت گرفتن از وسيله نقليه جلو.
 ب ـ هنگامي كه سمت راست راه به هر علتي بسته شده و امكان عبور نباشد.
 پ ـ هنگام گردش به چپ.
 ماده119ـ در راه‌هايي كه خط‌كشي شده، وسايل نقليه بايد در مسير بين خطوط حركت كنند و از آن خارج نشوند و در صورت نياز به خروج و تغيير خط حركت، احتياط كامل را نموده و ابتدا با استفاده از چراغ راهنما و يا با دادن علامت، رانندگان وسايل نقليه ديگر را از قصد خود آگاه سازند و سپس با رعايت حق تقدم عبور وسايل نقليه‌اي كه در خطوط كناري در حركت هستند وارد خط‌هاي عبور ديگر شوند. در راه‌هايي كه خط‌كشي ندارند هرگونه تغيير مسير حركت به چپ و راست ممنوع است، مگر با رعايت احتياط و دادن علامت و رعايت حق تقدم عبور وسايل نقليه هم مسير و مجاور. همچنين انحراف و تجاوز وسايل نقليه به مسير مقابل (مخالف) ممنوع است؛ مگر در موارد سبقت مجاز و با رعايت ضوابط سبقت.
 ماده120ـ رانـندگي در بخش وسط راه‌هايي كه به وسيله خط‌كشي يا علايم ديگر به سه بخش تقسيم شده‌اند، به جز براي سبقت گرفتن يا گردش به چپ، بر حسب مورد با رعايت علايم و مقررات مربوط، ممنوع است.
 ماده121ـ در راه‌هايي كه به وسيله علايم، مانند خط‌كشي‌هاي يك خط ممتد و يا دو خط ممتد و يا موانع فيزيكي به دو بخش تقسيم شده‌اند، رانندگان موظفند از بخش راست راه حركت كنند و حق ندارند از روي آنها بگذرند. در برخي از بخش‌هاي راه كه يك خط از دوخط ممتد به خط بريده تبديل شده‌است، رانندگاني كه در سمت خط بريده در حركتند مجاز به سبقت گرفتن و يا گردش به چپ، برحسب مورد و با توجه به طول خط بريده و با رعايت مقررات بخشهاي سبقت و گردش، مي‌باشند.
 ماده122ـ در راه‌هاي يك طرفه رانندگان وسيله نقليه بايد در جهت و مسير مجاز عبور كنند و حركت برخلاف مسير تعيين شده به هر شكل ممنوع است.
 ماده123ـ در ميدان‌هايي كه به وسيله علايم، مانند خط‌كشي و يا موانع فيزيكي مشخص شده‌اند رانندگان وسايل نقليه موظفند از سمت راست آنها گردش نمايند و حركت در خلاف جهت تعيين شده ممنوع است؛ مگر آنكه به وسيله علايم ديگر، عبور از سمت چپ مجاز اعلام شود.
 ماده124ـ در راههايي كه عبور وسايل نقليه كندرو مجاز اعلام گرديده‌اند، رانندگان اين‌گونه وسايل نقليه در هر حال مكلفند از اولين خط عبور سمت راست يا محل‌هايي كه براي عبور آنها تعيين شده حركت نمايند.
 ماده125ـ هنگامي كه وسيله نقليه‌اي از روبروي وسيله نقليه ديگري در جهت مخالف حركت مي‌كند، راننده هريك از آنها بايستي تا حد امكان در طرف راست خود حركت نمايد و در صورت لزوم به حاشيه بخش سواره‌رو در جهت حركت خود نزديك شود. اگر در انجام اين عمل مانع وجود داشته باشد و يا وسيله نقليه ديگري مانع حركت او شود، بايد از سرعت خود كاسته و در صورت لزوم توقف نمايد تا به وسايل نقليه جهت مقابل اجازه عبور دهد.
 بخش دوم ـ سرعت
 ماده126ـ در راهها و مناطقي كه ميزان سرعت رانندگي به وسيله تابلو يا علايم ديگر راهنمايي و رانندگي معين نگرديده‌است، سرعت مجاز براي رانندگان وسايل نقليه به‌قرار زير مي‌باشد:
 اول ـ در شهرها و مناطق مسكوني
 الف ـ معابر شرياني درجه يك
 1ـ آزادراه‌ها حداقل 70 و حداكثر 125 كيلومتر در ساعت.
 2ـ بزرگراه‌ها حداكثر 100كيلومتر در ساعت.
 ب ـ معابر شرياني درجه دو
 1ـ خيابان‌هاي شرياني اصلي حداكثر 60كيلومتر در ساعت.
 2ـ خيابان‌هاي شرياني فرعي حداكثر 50 كيلومتر در ساعت.
 پ ـ معابر محلي ـ در اين معابر و ميدان‌ها حداكثر 30 كيلومتر در ساعت. 
 دوم ـ در راه‌هاي بيرون شهر و مناطق غيرمسكوني
 الف ـ آزادراه‌ها ـ حداقل 70و حداكثر 125 كيلومتر در ساعت.
 ب ـ بزرگراه‌ها ـ حداكثر 115 كيلومتر در ساعت.
 پ ـ جادهها ـ روزها حداكثر 100 و شب‌ها حداكثر 90كيلومتر در ساعت.
 تبصره1ـ تردد اتوبوس، ميني‌بوس، و انواع باركش‌ها به استثناي وانت‌ها در خط سوم (سرعت) آزادراه‌هاي شهري و بين‌شهري ممنوع است.
 تبصره2ـ حداكثر سرعت مجاز براي وسايل نقليه موتوري در هريك از خط‌هاي عبوري آزادراه‌ها با توجه به شرايط محل به وسيله علايم تعيين مي‌گردد.
 تبصره3ـ تغييرات بعدي در ميزان سرعت‌هاي قيد شده در راه‌هاي بيرون شهر و مناطق غيرمسكوني از سوي وزارت راه و ترابري تعيين و اعلام مي‌گردد.
 ماده127ـ علاوه بر آزادراه‌ها در محل‌هايي كه بر حسب ضرورت با نصب تابلو يا علايم ديگر حداقل سرعت نيز معين گرديده‌است، رانندگي با سرعت كمتر از حداقل، مجاز نخواهدبود.
 ماده128ـ رانندگان حق ندارند در راه‌ها آن قدر با سرعت كم حركت نمايند كه باعث كندي عبور و مرور يا نابساماني آن بشوند، مگر آنكه براي پرهيز از خطر و تصادف ضروري باشد.
 ماده129 ـ رانندگان وسايل نقليه موظفند در تقاطع‌هايي كه چراغ راهنمايي و رانندگي يا مأمور راهنمايي و رانندگي يا تابلوي ايست وجود ندارد، در سر پيچ‌ها جاده‌هاي تنگ و تپه‌ها و به طور كلي در محل‌هايي كه موانعي در مسير حركت آنان وجود داشته باشد و همچنين هنگام بارندگي يا مه يا كولاك و مانند آنها از سرعت وسيله نقليه تاحدي كه برحسب مورد براي پرهيز از خطر يا تصادف ضرورت دارد، بكاهند و با سرعت مطمئن حركت نمايند.
 ماده130ـ رانندگان وسايل نقليه هنگام عبور از معابر و گذرگاه‌هاي تنگ يا پر جمعيت و يا هنگامي كه بيشتر از 50 متر مقابل آنها ديده نمي‌شود، مكلفند آهسته و با سرعت مطمئن حركت كنند و در صورت احتمال وقوع حادثه يا اخلال در نظم و مزاحمت براي پيادگان، برحسب مورد، حركت وسيله نقليه را كند يا آن را متوقف سازند.
 ماده131ـ رانندگي با انواع دوچرخه‌هاي موتوردار در شب با سرعتي بيش از 40 كيلومتر در ساعت مجاز نيست، مگر اين كه نور چراغ جلوي آنها براي تشخيص اشياء و انسان از فاصله 100متري كافي باشد كه در اين صورت هم نمي‌توانند از حداكثر سرعت مقرر تجاوز نمايند.
 بخش سوم ـ سبقت 
 ماده132ـ رانندگاني كه قصد سبقت گرفتن از وسايل نقليه‌اي را كه در جهت آنان حركت مي‌نمايند دارند، در محل‌هاي مجاز و در صورت لزوم پس از روشن كردن چراغ راهنما و يا با دادن علامت لازم تنها از سمت چپ آنها سبقت گيرند و پس از سبقت و طي مسافت كافي، بار ديگر با روشن كردن چراغ‌ راهنما و يا با دادن علامت به طرف راست راه متوجه و در مسير قبلي خود قرار گيرند به نحوي كه راه وسيله نقليه‌اي كه از آن سبقت گرفته شده بسته نشود يا موجب تصادف نشود. با وجود اين سبقت گرفتن از طرف راست وسيله نقليه‌اي كه در حال گردش به چپ مي‌باشد مجاز خواهدبود.
 ماده133ـ مسيري كه راننده مي‌خواهد براي سبقت گرفتن وارد آن شود بايد تا فاصله دور و مطمئني از طرف مقابل خالي از هرگونه وسيله نقليه بوده و تفاوت سرعت بين وسيله نقليه او و وسيله نقليه جلويي براي سبقت كافي باشد تا به اين ترتيب موجب به خطر انداختن خود و ترافيك سمت مقابل نشده باشد.
 ماده 134ـ رانندگان وسايل نقليه‌اي كه از آنها سبقت گرفته مي‌شود بايد راه را براي وسيله نقليه‌اي كه در حال سبقت گرفتن است باز كنند و بر سرعت خود نيفزايند.
 ماده135ـ سبقت گرفتن در موارد زير ممنوع است:
 الف ـ در سر پيچ‌هاي تند و سربالايي كه ميدان ديد راننده كم است.
 ب ـ از 50 متر مانده به پيچ‌ها تا 50 متر پس از آن يا در تقاطع راه‌ها يا در تقاطع راه‌آهن، مگر آنكه به وسيله علايم، سبقت مجاز شناخته شده باشد.
 پ ـ هنگامي كه روشنايي و ميدان ديد به هر علت كافي نباشد.
 ت ـ سبقت از وسيله نقليه‌اي كه خود در حال سبقت گرفتن است، مگر در راهي كه به دليل وجود سه خط عبور يا بيشتر، اين عمل مجاز باشد.
 ث ـ براي اتوبوس‌ها و كاميون‌ها در معابر شهري.
 ج ـ از 100متر مانده به ورودي تونل‌ها و پل‌ها تا انتهاي آنها، مگر آنكه به وسيله علايم، سبقت مجاز شناخته شده‌باشد.
 چ ـ در نقاطي كه با نصب علايم ويژه سبقت گرفتن ممنوع اعلام شده باشد.
 ح ـ هنگامي كه وسيله نقليه‌اي در فاصله‌اي نزديك و غير ايمن از روبرو در حال حركت مي‌باشد.
 بخش چهارم ـ حق تقدم عبور
 ماده136ـ رعايت مقررات مربوط به حق تقدم عبور براي همه اجباري است، مگر در مواردي كه موجب مقررات خاص يا علايم ويژه راهنمايي و رانندگي خلاف اين حكم داده شده باشد.
 ماده137ـ حق تقدم عبور وسايل نقليه در تقاطع‌ها و ميدان‌هايي كه هيچگونه علامت و چراغ راهنمايي و رانندگي وجود نداشته‌باشد، به ترتيب زير است:
 الف ـ در تقاطع هم‌عرض اگر دو وسيله نقليه‌اي كه روبروي يكديگر در حركتند بخواهند با هم وارد خيابان مجاور واحدي شوند، حق تقدم عبور با وسيله‌اي است كه به‌سمت راست گردش مي‌كند.
 ب ـ هرگاه دو يا چند وسيله نقليه از دو يا چند راه مختلف به تقاطع هم عرض برسند، حق تقدم عبور با وسيله نقليه‌اي است كه در طرف راست وسيله نقليه ديگر قرار دارد.
 پ ـ هنگام ورود به ميدان‌ها حق تقدم عبور با وسايل نقليه‌اي است كه در درون ميدان در حال حركت هستند.
 ت ـ در سه راه‌ها حق تقدم عبور با وسيله نقليه‌اي است كه به طور مستقيم و در سمت و مسير مجاز حركت مي‌كند حتي اگر عرض خياباني كه مسير آن است از عرض راه تلاقي كننده كمتر باشد.
 ماده138ـ در برخورد راه اصلي با راه فرعي حق تقدم با وسيله‌اي است كه از راه اصلي عبور مي‌كند. رانندگاني كه از راه فرعي وارد راه اصلي مي‌شوند، بايد پيش از ورود به راه اصلي، در صورت لزوم توقف نموده و پس از رعايت حق تقدم عبور وسايل نقليه‌اي كه در مسير مجاز خود در راه اصلي و با سرعت مجاز عبور مي‌كنند، وارد اين راه بشوند.
 ماده139ـ رعايت مقررات ماده (138) براي وسيله نقليه‌اي كه از راه خصوصي يا شانه راه يا گاراژ يا كوچه يا تعميرگاه و مانند آنها به معابر عمومي وارد مي‌شود نيز لازم است.
 ماده140ـ وسيله نقليه‌‌اي كه در مسير مجاز در حال حركت است بر وسايل نقليه متوقفي كه در حال شروع حركت به جلو يا عقب، گردش و يا دور زدن هستند حق تقدم عبور دارد.
 ماده141ـ در گذرگاه پياده كه چراغ راهنمايي و رانندگي نداشته‌باشد، حق تقدم عبور با پيادگان است.
 ماده142ـ در خيابان يا در تقاطعي كه وسايل نقليه روبروي يكديگر حركت مي‌كنند، هرگاه وسيله‌اي بخواهد گردش به چب كند حق تقدم با وسيله نقليه‌اي است كه مستقيم و در مسير مجاز عبور مي‌نمايد. در محل توقف (پارك) كنار خيابان حق تقدم با وسيله‌اي است كه ضمن حركت به عقب مشغول توقف يا پارك كردن است.
 ماده143ـ در راه‌هايي كه مسير حركت وسايل نقليه به علت وجود موانع ثابت اعم از وسايل نقليه پارك شده، مصالح ساختماني، اشياء، عمليات عمراني، حفاري و خرابي راه بسته‌ و يا براي عبور از مسير مجاز كافي نباشد، حق تقدم عبور با وسايل نقليه‌اي است كه مسير عبور آنها باز يا سهم عبور بيشتري را دارا مي‌باشد. 
 ماده144ـ در راه‌هاي كوهستاني و يا راه‌هاي شيب‌دار با ويژگي‌هاي مشابه راه‌هاي كوهستاني كه در آنها عبور از كنار وسايل نقليه طرف مقابل غيرممكن و يا مشكل مي‌باشد، راننده‌اي كه در جهت سرازيري در حركت است بايد به كنار راه رفته و به ‌راننده‌اي كه در جهت سربالايي در حركت است تقدم عبور بدهد.
 تبصره ـ در راه‌هاي مسطح كه دو طرف راه منتهي به كوه و پرتگاه مي‌باشد حق تقدم عبور با وسايل نقليه‌اي است كه در طرف پرتگاه قرار دارند.
 ماده145ـ در راه‌هاي مندرج در ماده (144) كه در كنار آن جاي توقف (پارك) يا شانه كافي وجود دارد به نحوي كه راننده مي‌تواند با استفاده از آن به كنار برود و با استفاده از آن از عقب رفتن يكي از وسايل نقليه جلوگيري كند، راننده واقع در جهت سربالايي بايد با استفاده از آن به راننده واقع در جهت سرازيري اجاره عبور دهد. چنانچه يكي از دو وسيله‌اي كه مي‌خواهند از كنار يكديگر عبور كنند به منظور امكان عبور، مجبور به عقب رفتن بشود، اين عمل را بايد وسيله‌اي كه در جهت سرازيري قرار دارد انجام دهد، مگر آنكه به طور آشكار انجام آن از سوي راننده واقع در جهت سربالايي آسانتر باشد.
 بخش پنجم ـ استفاده از چراغ‌ها
 ماده146ـ راننده وسيله نقليه‌اي كه شب در حركت است و همچنين در هر محل يا زمان ديگري كه به علت نبودن نور كافي ناشي از ابري بودن هوا، وجود مه، باران، برف، عبور از تونل و مانند آنها ديد كافي وجود ندارد، بايد چراغ‌هاي وسايل نقليه را به ترتيب مقرر در مواد بعدي روشن نمايد.
 ماده147ـ در خيابان‌ها و جاده‌هايي كه نور كافي وجود دارد بايد تنها از چراغ‌هاي جانبي جلو و عقب در صورت خرابي ناگهاني چراغ‌هاي جانبي جلو از چراغ عبور (نورپايين) استفاده شود.
 ماده148ـ هنگامي كه چراغ‌ها بايد روشن باشند، اگر چند وسيله نقليه متصل به‌هم حركت كنند، روشن كردن چراغ‌هايي كه با توجه به محل نصبشان پوشيده مي‌شوند ضرورت ندارد ولي در هر حال چراغ‌هاي جلوي وسيله اولي و چراغ‌هاي عقب وسيله آخري بايد روشن باشند.
 ماده149ـ رانندگان وسايل نقليه موتوري موظفند كه در جاده‌ها از چراغ رانندگي (نوربالا) استفاده كنند تا بتوانند كليه اشيا و اشخاص را در فاصله دور ببينند، مگر در موارد زير كه بايد از چراغ عبور (نور پايين) استفاده نمايند:
 الف ـ هنگام روبرو شدن با وسيله نقليه‌اي كه از جهت مخالف حركت مي‌كند. در اين صورت راننده بايد از فاصله حداقل150 متري از چراغ عبور (نورپايين) استفاده نمايد تا راننده طرف مقابل بتواند به راحتي و بدون خطر به راه خود ادامه دهد. در عين حال براي جلوگيري از تابش خيره كننده نور به چشم رانندگان ديگر، مي‌توان بر حسب مورد از چراغ‌هاي كوچك يا چراغ‌هاي مه شكن استفاده نمود. 
 ب ـ هنگـامي كه وسيـله نقليه از فاصله نزديك عقب وسيله نقليه ديگري كه درحال حركت است عبور مي‌كند، مگر وقتي كه درحال سبقت گرفتن باشد.
 ماده150ـ چراغ‌هاي جلو وسايل نقليه‌اي كه در شانه راه‌ها (به استثناي آزاد راه‌ها و بزرگراه‌ها) توقف مي‌نمايند با ديدن حركت وسايل نقليه‌‍‌اي كه از مقابل در حركتند بايد خاموش شود و براي تشخيص وجود و ابعاد وسيله نقليه، چراغ‌هاي كوچك و جانبي را روشن نمايند.
 ماده151ـ استفاده از چراغ‌هاي چشمك‌زن و رنگارنگ در وسايل نقليه ممنوع است، مگر در مواردي كه به موجب اين آيين‌نامه مجاز باشد.
 بخش ششم ـ گردش
 ماده152ـ قواعد گردش در تقاطع‌ها به شرح زير است:
 الف ـ براي گردش به راست بايد با توجه به سرعت و جهت و موقعيت وسايل نقليه‌اي كه در جلو و عقب حركت مي‌كنند با فاصله كافي و مناسب و با استفاده از چراغ راهنما و يا با دادن علامت، وارد خط عبور سمت راست شده و به طور كامل از كنار تقاطع بگذرند.
 ب ـ براي گردش به چپ بايد با توجه به سرعت و جهت و موقعيت وسايل‌نقليه‌اي كه در جلو و عقب حركت مي‌كنند از فاصله كافي و مناسب چراغ راهنما استفاده نموده و يا با دادن علامت وارد مسير مجاز سمت چپ شده به‌طوري كه پس از ورود به تقاطع، وسيله نقليه در حدود مركز تقاطع قرار گيرد و سپس با رعايت حق تقدم عبور وسايل نقليه‌اي كه مستقيم و در مسير و محل مجاز در حركتند با حداقل سرعت به چپ گردش نمايد به نحوي كه پس از ورود به خيابان موردنظر در مجاورت محور وسط آن خيابان قرار گيرد.
 پ ـ براي گردش به چپ در راه‌هاي بيرون شهر كه منحصر به دو خط عبور رفت و برگشت بوده و مانع فيزيكي وسط جاده وجود نداشته باشد، رانندگان وسايل نقليه موظفند وسيله‌نقليه را در شانه راه و در صورت نبودن آن، در منتهي‌اليه سمت راست راه متوقف نموده و سپس با توجه به سرعت و جهت و موقعيت وسايل نقليه‌اي كه به طور مستقيم در حال حركت مي‌باشند و با استفاده از چراغ راهنما و يا با دادن علامت اقدام به گردش نمايند.
 ماده153ـ در راه‌هاي يك طرفه براي گردش به چپ، رانندگان موظفند وسيله‌نقليه را به منتهي‌اليه طرف چپ خيابان هدايت و سپس به چپ گردش كنند.
 ماده154ـ دور زدن در فـاصله 150متـري پيـچ‌ها و سربالايـي‌هـا و تونل‌ها كه ميدان ديد كافي نيست و همچنين از روي خط پر يا ممتد (يك خطه ممتد يا دو خطه ممتد) ممنوع است.
 ماده155ـ به عقب راندن وسيله نقليه در آزادراه‌ها و بزرگراه‌ها و ورودي و خروجي آنها ممنوع مي‌باشد. در راه‌هاي ديگر به هنگام ضرورت، با احتياط كامل براي پرهيز از وقوع هرگونه حادثه و بسته شدن راه عبور وسايل ديگر، مجاز است.
 ماده156ـ در تقاطع‌هايي كه با ترسيم جهت‌نما بر سطح آنها مسير حركت مشخص شده، رانندگان موظفند تنها در همان جهت ترسيم شده بر سطح تقاطع به‌حركت خود ادامه دهند. در معابري كه با ترسيم جهت‌نما بر سطح آن مسير حركت مشخص شده، رانندگان تا حد امكان مسير مشخص شده بر سطح معبر را دنبال مي‌كنند، مگر اينكه قصد تغيير خط يا توقف يا گردش داشته باشند كه در اين صورت با رعايت كامل مقررات، از مسير مشخص شده خارج مي‌شوند.
 بخش هفتم ـ توقف
 ماده157ـ رانندگان تاكسي‌هاي خطي و بيسيم‌دار هنگامي كه مسافر ندارند بايد در ايستگاه‌هاي تعيين شده توقف كنند.
 ماده158ـ كليه رانندگان وسايل نقليه براي سوار و پياده‌كردن مسافران و يا سرنشينان خود بايد تنها در محل‌هاي مجاز و يا در منتهي‌اليه سمت راست سواره رو توقف نمايند.
 تبصره ـ سوار و يا پياده كردن مسافران وسايل‌نقليه عمومي بين شهري در صورت وجود پايانه مسافربري در شهر، تنها در پايانه ياد شده مجاز است.
 ماده159ـ هرگونه توقف كوتاه يا طولاني وسايل‌نقليه در خط‌هاي عبور يا مسير وسايل نقليه و پيادگان و همچنين توقف وسايل‌نقليه در حاشيه راه‌ها براي عرضه و خريد و فروش كالا كه موجب تجمع اشخاص و يا وسايل نقليه در محل يا انحراف ديد و يا كاهش توجه رانندگان از رانندگي و احتمال وقوع تصادف گردد ممنوع است. رانندگان وسايل‌نقليه در صورت توقف اضطراري كه امكان انتقال وسيله‌نقليه به بيرون خط و يا مسير عبوري وجود نداشته باشد، موظفند با نصب علايم، از فاصله 70متري رانندگان وسايل‌نقليه ديگر و پيادگان را آگاه نمايند.
 ماده160ـ هيچ راننده‌اي مجاز نيست وسيله نقليه‌اي را كه موتور آن روشن است حتي در محل مجاز متوقف سازد و خود از آن پياده و دور گردد. در معابر شيب‌دار پس از توقف، رانندگان بايد چرخ‌هاي جلو وسيله نقليه را به سمت كناره راه بپيچانند و سپس با رعايت ديگر نكات ايمني، موتور را خاموش و پياده شوند، مگر در راه‌هايي كه كناره آنها منتهي به پرتگاه باشد.
 ماده161ـ رانندگان وسايل‌نقليه در موارد زير موظفند به ترتيبي كه مقرر مي‌شود توقف نمايند:
 الف ـ هنگام برخورد با وسايل نقليه امدادي كه دستگاه‌هاي آگاه‌سازي شنيداري يا ديـداري خودر را به كار انداخته باشند تا حد امكان وسيله‌نقليه را در مسير مجاز خود به سمت راست راه‌هدايت و راه را براي آنها باز كنند و در صورت لزوم تا گذشتن وسايل نقليه امدادي متوقف شوند.
 ب ـ پيش از ورود به تقاطعي كه علايم يا مأمور راهنمايي و رانندگي ندارند، بايد بايستند و سپس با احتياط كامل از تقاطع بگذرند.
 پ ـ پيش از رسيدن به گذرگاه پياده و در صورت حضور يا عبور اشخاص بايد وسيله‌نقليه خود را متوقف سازند و همچـنين با دادن علامت رانـندگان پشـت‌ سر را نيز به توقف دعوت نمايند تا پيادگان با آرامش عبور كنند.
 ت ـ هنگام برخورد با اتومبيل‌هاي مدارس كه براي سوار و پياده كردن دانش‌آموزان در حال توقف مي‌باشند، توقف نمايند تا دانش‌آموزان با ايمني كامل از عرض راه عبور كنند.
 ث ـ در تقاطع‌هاي همسطح راه‌آهن و يا راه‌آهن شهري، هنگامي كه علايم الكتريكي يا مكانيكي يا پرچم قرمز يا سوت قطار نزديك شدن آن را اعلام مي‌دارد يا دروازه عبور بسته شده يا در حال باز و بسته شدن است و يا مسير عبوري از روي ريل متراكم باشد، بايد لااقل در پنج متري علامت يا دروازه توقف كامل كنند تا قطار بگذرد و تقاطع براي عبور آزاد گردد.
 تبصره1ـ حركت در پوشش وسايل‌نقليه امدادي براي وسايل نقليه ديگر ممنوع است.
 تبصره2ـ در معابر متقاطع با راه‌آهن، حسب مورد، شهرداري‌ها يا وزارت راه‌ و ترابري موظف به ايجاد گذرگاه غيرهمسطح مي‌باشند.
 ماده162ـ رانندگان وسايل نقليه موتوري به ويژه اتومبيل‌هاي مدارس و وسايل‌نقليه كه حامل مواد خطرناك مي‌باشند، در محل تقاطع راه‌آهن هرچند علامتي وجود نداشته باشد بايد به طور كامل توقف كنند و پس از اطمينان از بي‌خطر بودن معبر، از تقاطع بگذرند. در هر حال هنگام عبور از روي ريل‌ها، مجاز به تعويض دنده نمي‌باشند.
 ماده163ـ ايستادن يا توقف وسايل‌نقليه در محل‌هاي زير ممنوع است:
 الف ـ پياده‌رو و گذرگاه پياده.
 ب ـ مقابل ورودي خيابان‌ها و جاده‌ها و كوچه‌ها يا ورودي و خروجي اتومبيل روي ساختمان‌ها.
 پ ـ داخل تقاطع.
 ت ـ در فاصله 15متري ميدان يا تقاطع يا سه‌راه‌ها يا تقاطع راه‌آهن.
 ث ـ در فاصله 15متري شيرهاي آب آتش‌نشاني و شيرهاي آب نصب شده در راه‌ها.
 ج ـ در فاصله 15 متري اطراف چراغ‌هاي راهنمايي و رانندگي و يا محل‌هايي كه توقف وسايل‌نقليه مانع ديد علايم راهنمايي و رانندگي بشود.
 چ ـ از ابتدا تا انتهاي پيچ‌ها.
 ح ـ در فاصله 15 متري ورودي و يا خروجي مراكز آتش‌نشاني، پليس و بيمارستانها و فوريت‌هاي پزشكي.
 خ ـ كنار وسايل نقليه‌اي كه خود متوقف مي‌باشند (توقف دوبله).
 د ـ روي پل‌ها و درون تونل‌ها و معابر در ارتفاع.
 ذـ در خيابان‌هايي كه پياده‌رو آن قابل عبور نبوده و پيادگان مجبورند از بخشي از سواره‌رو عبور كنند.
 رـ در ايستگاه‌هاي وسايل نقليه همگاني و حريم آنها كه با علايم راهنمايي و رانندگي مشخص است.
 ز ـ در محل‌هايي كه علايم راهنمايي و رانندگي مانند تابلوهاي توقف ممنوع و يا ايستادن ممنوع و يا خط‌كشي‌هاي شطرنجي در سطح تقاطع و يا معابر نيز دلالت بر ممنوعيت توقف نمايد.
 ژـ در هر نقطه از معابر در حال تعمير، شستشو و تعويض روغن و نيز در طول مسيرهاي ويژه اتوبوس و دوچرخه و همچنين در طول مسير و خط‌هاي عبور آزادراه‌ها.
 س ـ در جاهايي كه دستگاه توقف‌سنج (پاركومتر) نصب شده و يا توقف با كارت پارك يا انواع ديگر تجهيزات توقف‌سنج با علايم مشخص‌كننده، مجاز مي‌باشد، به‌علت پرداخت نكردن هزينه توقف و يا نداشتن كارت پارك مجاز و يا پايان زمان توقف.
 تبصره ـ مراجع مسئول موظفند هنگام استفاده از پاركومتر، كارت پارك و مشابه آنها و همچنين در محل‌هايي كه تابلوهاي ايستادن ممنوع، توقف ممنوع و حمل با جرثقيل و مانند آن نصب مي‌نمايند، به وسيله تابلو مستطيل شكلي در زير تابلوهاي ياد شده زمان‌هاي ممنوعيت توقف و حمل با جرثقيل را اعلان كنند.
 بخش هشتم ـ مقررات اختصاصي موتورسيكلت و دوچرخه
 ماده164ـ رانندگان و سرنشينان هرنوع موتورسيكلت و دوچرخه موتوردار بايد به كلاه ايمني مجهز باشند و در طول حركت از آن استفاده نمايند.
 ماده165ـ رانندگان موتورسيكلت نبايد در يك خط عبور به موازات و در كنار خودروها حركت كنند.
 ماده166ـ رانندگان موتورسيكلت بايد هنگام رانندگي تنها روي زين موتورسيكلت بنشينند و حق ندارند شخص ديگري را بر ترك سوار كنند، مگر آنكه در ترك نيز يك زين كامل برابر استاندارد ساخت موتورسيكلت نصب شده يا موتورسيكلت داراي يدك پهلو (سايدكار) باشد.
 ماده167ـ عبور موتورسيكلت و موتورگازي و دوچرخه‌سوار از پياده‌رو و وسط دستجات، بازار و نقاط شلوغ ممنوع است.
 ماده168ـ موتورسيكلت‌سواران و دوچرخه‌سواران حق ندارند هنگام رانندگي بار نامتعارف و اشياي ديگري حمل كنند يا حركت نمايشي يا اعمالي انجام دهند كه نيازمند برداشتن دست‌هاي آنان از روي فرمان باشد.
 ماده169ـ راندن موتورسيكلت، موتورگازي و دوچرخه هنگام لغزنده بودن راه‌ها ممنوع است.
 ماده170ـ رانندگي با دوچرخه فاقد زين ممنوع است.
 ماده171ـ دوتركه سوار كردن اشخاص روي دوچرخه ممنوع است، مگر آنكه زين اضافي استاندارد براي اين كار داشته باشد.
 ماده172ـ دوچرخه‌سواران مكلفند:
 الف ـ هنگام حركت به‌طور كامل از طرف راست راه عبور نمايند و براي گذشتن از وسايل‌نقليه‌‍اي كه در كنار راه توقف كرده‌اند منتهاي احتياط را به عمل آورند.
 ب ـ در صورت زياد بودن تعداد دوچرخه‌سواران، بايد در يك رديف حركت كنند، مگرآنكه معبر ويژه‌اي براي آنها اختصاص داده شده باشد. در اين صورت حق ندارند بيرون معبر ويژه عبور و مرور نمايند.

فصل دهم ـ مقررات مختلف

 ماده173ـ رانندگان وسايل‌نقليه‌اي كه در پشت سر وسيله‌نقليه ديگر حركت مي‌كنند، موظفند فاصله مناسبي را براي جلوگيري از تصادف حفظ كنند. چگونگي رعايت فاصله مناسب به‌وسيله متن‌هاي آموزشي تهيه شده و با روش قاعده دوثانيه از طريق كتاب‌هاي آموزشي موضوع تبصره ماده (97) اين آيين‌نامه، به‌درخواست‌كنندگان گواهي‌نامه آموزش داده مي‌شود.
 ماده174ـ كاميون‌هاي بزرگ و وسايل‌نقليه ديگري كه داراي يدك‌هاي طويل هستند و همچنين وسايل‌نقليه‌اي كه به صورت كاروان و دسته‌جمعي در يك ستون در جاده‌ها حركت مي‌كنند، هنگام عبور بايد فاصله بيشتري با وسايل‌نقليه جلوي خود داشته باشند به طوري كه وسيله‌نقليه ديگري كه از آنها سبقت مي‌گيرد، بتواند پس از سبقت بار ديگر در جلو آنها وارد مسير مجاز عبور خود شوند.
 ماده175ـ سوار كردن بيش از ظرفيت مجاز تعيين شده در وسيله‌نقليه و همچنين گذاشتن بار يا اشيا ديگر در قسمت جلو يا عقب آن اعم از درون يا بيرون كه مانع ديد راننده گردد ممنوع است.
 ماده176ـ رانندگان وسايل‌نقليه سنگين هنگام عبور از جاده‌هاي كم‌عرض و باريك يا عقب راندن، بايد يك نفر كمك‌راننده براي پرهيز از هرگونه خطري همراه داشته باشند.
 ماده177ـ حركت با دنده خلاص در سرازيري‌ها ممنوع است.
 ماده178ـ وسايل‌نقليه نبايد از روي لوله‌هاي آب آتش‌نشاني كه براي خاموش كردن آتش در خيابان قرار گرفته‌اند، عبور نمايند، مگر با اجازه متصديان آتش‌نشاني.
 ماده179ـ رانندگان تاكسي‌ها و وسايل‌نقليه مسافربري موظفند موارد زير را رعايت نمايند:
 الف ـ سوار كردن مسافر با داشتن مسافر قبلي در تاكسي‌هاي تلفني، بي‌سيم و يا موسسات و يا شركت‌هاي تاكسيراني دربست، ممنوع است.
 ب ـ رانندگان تاكسي‌ها موظفند پس از سوار شدن مسافر و هنگام شروع به‌حركت، تاكسيمتر را به كار اندازند. در صورت نداشتن يا خرابي تاكسيمتر حق كار كردن ندارند، مگر در نقاطي كه شهرداري نصب تاكسيمتر را ضروري اعلام نكرده باشد.
 پ ـ رانندگان وسايل‌نقليه عمومي ديگر كه دربست كرايه داده مي‌شوند نبايد بدون رضايت كرايه‌كننده شخص ديگري را سوار كنند.
 ت ـ خودداري از بردن مسافر براي وسايل نقليه عمومي و همچنين نرساندن مسافر به مقصد ممنوع است، مگر اينكه بر اساس ضوابط مربوط خارج از خدمت (سرويس) باشند.
 ث ـ رانندگان وسايل نقليه عمومي و كمك‌رانندگان آنها نبايد با مسافران با خشونت و بي‌احترامي رفتار نمايند.
 ماده180ـ رانندگان حق ندارند ضمن رانندگي، دخانيات استعمال نمايند يا خوراكي يا آشاميدني ميل كنند و استفاده از هرگونه وسايل و تجهيزات مانند تلفن همراه كه باعث انحراف ذهني و رفتاري راننده گردد ممنوع است. رانندگان موظفند در هرحال به طور كامل به جلو توجه داشته باشند.
 ماده181ـ رانندگي براي كسي كه نوشابه الكلي يا موادمخدر و داروهاي خواب‌آور مصرف كرده تا رفع كامل آثار آن ممنوع است.
 تبصره ـ در مواردي كه مأموران راهنمايي و رانندگي و پليس‌راه به وجود حالت مستي و يا حالت غيرعادي ناشي از مصرف مواد ياد شده به راننده‌اي ظنين شوند، موظفند وسيله‌نقليه را متوقف ساخته و بلافاصله ميزان الكل خون راننده و مانند آن را از طريق آزمايش‌هاي لازم تعيين و از رانندگي وي جلوگيري نموده و متخلف را براي تعيين تكليف به مراجع مربوط معرفي نمايند.
 ماده182ـ سوار كردن اشخاص آلوده به كثافات در وسايل‌نقليه عمومي مسافربري مجاز نيست.
 ماده183ـ راننده موظف است هنگام رانندگي، گواهي‌نامه رانندگي خويش، بيمه‌نامه شخص ثالث خودرو و كارت شناسايي خودرو را همراه داشته باشد و در صورت درخواست مأموران راهنمايي و رانندگي و يا پليس راه، آنها را تسليم نمايد. مأمور موظف است پس از ملاحظه و بررسي مدارك آنها را بازگرداند، مگر در مواردي كه به موجب قانون يا آيين‌نامه، اخذ گواهي‌نامه به منظور درج تخلف در آن ضرورت داشته باشد. در اين صورت در برابر دادن رسيد، گواهي‌نامه اخذ مي‌گردد.
 ماده184ـ استفاده از بوق‌هاي شيپوري، سوت بلبلي و به‌طور كلي هرنوع وسيله آگاه‌سازي صوتي با صداي ناهنجار و غيرعادي در مناطق مسكوني و همچنين زدن بوق ممتد يا غيرضروري يا مكرر و يا زدن بوق در محل‌هايي كه اين عمل به وسيله علايم منع شده است، ممنوع است. استفاده از بوق براي مقاصدي مانند صدا زدن افراد، جلب توجه مسافر، اعلام حضور و باز كردن درب منزل، خداحافظي و مانند آنها ممنوع است.
 ماده185ـ وسايل نقليه امدادي كه مجاز به داشتن چراغ‌گردان يا آژير خطر ويژه مي‌باشند تنها هنگامي كه براي انجام مأموريت‌هاي مهم و فوري در حركتند، بايد از آنها استفاده نمايند.
 ماده186ـ وسايل نقليه انتظامي و امدادي، هنگامي كه براي انجام مأموريت فوري درحركتند در صورت به كار بردن چراغ‌گردان ويژه اعلام خطر يا آژير، تا حدودي كه موجب بروز تصادف نشود، مجاز به انجام اعمال زير مي‌باشند:
 الف ـ توقف در محل ممنوعه.
 ب ـ تجاوز از سرعت مجاز و سبقت از سمت راست وسيله‌نقليه ديگر.
 پ ـ عبور از طرف چپ راه و همچنين دور زدن در نقاط ممنوعه.
 ت ـ گذشتن از چراغ قرمز يا رعايت نكردن علايم ديگر ايست، مشروط به اين كه از سرعت وسيله‌نقليه در اين گونه محل‌ها تا حداقل امكان كاسته شود.
 ماده187ـ درهاي وسايل نقليه در حال حركت بايد به طور كامل بسته باشد و باز كردن آنها پيش از توقف كامل مجاز نيست.
 ماده188ـ اتومبيل‌هاي مدارس تنها هنگام سوار و پياده كردن دانش‌آموزان حق استفاده از علايم ديداري ياد شده در ماده (60) را دارند.
 ماده189ـ استفاده از لاستيك‌هاي فرسوده و غيراستاندارد در وسايل‌نقليه ممنوع است. هنگام برف و يخبندان و به‌طور كلي در صورت اعلام مقامات مرتبط و يا مأموران راهنمايي و رانندگي و يا پليس راه، رانندگي با وسيله‌نقليه‌اي كه چرخ‌هاي آن به زنجير و يا لاستيك يخ‌شكن مجهز نباشد، ممنوع است.
 ماده190ـ راندن وسيله‌نقليه‌اي كه بيش از ظرفيت مندرج در كارت مشخصات، بار يا مسافر گرفته ممنوع است.
 ماده191ـ عبور وسايل نقليه از ميان دستجات ارتش يا مأموران انتظامي يا دانش‌آموزان يا تشييع‌كنندگان جنازه‌ها يا ديگر دستجات تشريفاتي و بوق زدن در اين‌گونه موارد مجاز نيست.
 ماده192ـ عبور وسايل نقليه از پياده‌روها و توقف آنها روي پياده‌رو ممنوع است.
 ماده193ـ سوار شدن و سوار كردن اشخاص روي گلگير يا ركاب يا ساير قسمتهاي بيروني وسايل‌نقليه ممنوع است.
 ماده194ـ راندن و يا حركت با اسكيت و اسكوتر و مانند آنها در معابر عمومي ممنوع است، مگر در مسيرهايي كه از سوي راهنمايي و رانندگي با نصب تابلو ويژه، مجاز اعلام شده باشد.
 ماده195ـ عبور وسايل نقليه سنگين كه حداكثر سرعت آنها از 15 كيلومتر در ساعت تجاوز نمي‌كند مانند تراكتورهاي زنجيري و غلطك‌هاي جاده‌كوبي و غيره بايد پيش از رسيدن آنها به اولين پست راه‌آهن يا ايستگاه، خبر داده شود تا تدارك احتياطي لازم براي عبور بي‌خطر آنها از تقاطع راه‌آهن فراهم گردد.
 ماده196ـ رانندگان اين‌گونه وسايل نقليه موظفند هنگامي كه عبور آنها از تقاطع راه‌آهن مجاز است پيش از رسيدن به آن توقف كامل كنند و پس از ديدن دوطرف و اطمينان از نبودن خطر احتمالي از آنجا بگذرند. هنگامي كه نزديك شدن قطار به وسيله علايم يا صداي لكوموتيو اعلام مي‌شود، تا عبور قطار نبايد از تقاطع عبور نمايند.
 ماده197ـ هرگاه مأمور راهنما در محل تقاطع راه‌آهن حضور داشته باشد، عبور از تقاطع بايد با فرمان او انجام گيرد.
 ماده198ـ هيچكس حق ندارد وسيله‌نقليه‌اي را كه متعلق به او نيست يا راننده آن نمي‌باشد، بدون اجازه كسي كه آن را در اختيار دارد از محل خود حركت دهد يا با آن رانندگي كند، مگر مأموران انتظامي با رعايت قوانين و مقررات و در چارچوب وظايف قانوني.
 ماده199ـ هيچكس حق ندارد به شخصي كه گواهي‌نامه رانندگي ندارد اجازه رانندگي با وسيله‌نقليه خود را بدهد. با متخلف برابر مقررات كيفري رفتار خواهد شد.
 ماده200ـ هيچكس حق ندارد وسيله‌نقليه‌اي را كه طبق نظر كارشناس راهنمايي و رانندگي و يا پليس راه داراي عيب و نقص فني بوده يا وسايل ايمني كامل مقرر در اين آيين‌نامه را نداشته باشد، در راه‌ها براند.
 ماده201ـ مأموران راهنمايي و رانندگي يا پليس راه، حسب مورد، پس از اعلام مراجع صلاحيت‌دار به منظور پيشگيري از حوادث مكلفند از عبور و مرور در راههايي كه به علت خرابي، جاري شدن سيل، ريزش كوه و بهمن و يا علت‌هاي ديگر خطرناك مي‌باشند تا تعمير و رفع علت‍هاي خطر، جلوگيري به‌عمل آورده و يا از حركت وسايل‌نقليه غيرمجهز به تجهيزات لازم ممانعت به‌عمل آورند.
 ماده202ـ صدور مجوز جابه‌جايي مسافر در شهرها و حومه آنها با شهرداري محل مي‌باشد.
 ماده203ـ حمل مسافر با وسايل نقليه باربري ممنوع است. همچنين حمل مسافر با وسايل‌نقليه‌اي كه داراي پلاك شخصي بوده و پيشتر مجوز لازم براي جابه‌جايي مسافر از وزارت راه‌ و ترابري و يا شهرداري دريافت ننموده باشند، ممنوع مي‌باشد؛ مگر در شرايط اضطراري و با اجازه پليس راه و يا راهنمايي و رانندگي.
 ماده204ـ در صورت نبود امكانات لازم براي رساندن مجروحان به مراكز درماني، كليه رانندگان مكلفند همكاري لازم را براي رساندن مصدومان تصادفات رانندگي به اولين مركز درماني انجام دهند.
 ماده205ـ هيچكس حق ندارد در حالي كه سوار دوچرخه يا كفش‌هاي چرخ‌دار يا سه چـرخه‌هاي بدون ركـاب مانند اسكـيت و اسكوتر يا اتومبيل‌هاي اسباب‌بازي است به وسايل نقليه در حال حركت تكيه نمايد و آنها را وسيله حركت خود يا حركت وسيله‌اي كه بر آن سوار است قرار دهد. تكيه نمودن و آويزان شدن اشخاص نيز به وسايل نقليه ممنوع است.
 ماده206ـ ريختن شيشه، بطري، ميخ، سيم، حلبي، مايعات لزج و چرب، نخاله‌هاي ساختماني و زباله، مصالح ساختماني، شستشوي وسايل نقليه، ايجاد موانع و به‌طور كلي هر عملي كه باعث سد راه و ايجاد خطر و انحراف وسايل‌نقليه از مسير حركت باشد بر روي راه‌ها، شانه جاده‌ها و حريم قانوني آنها ممنوع است. همچنين ريختن هرگونه زباله، ضايعات و اشيا، آب دهان و مانند آن از درون خودرو به‌وسيله راننده و يا سرنشينان ممنوع است.
 ماده207ـ نصب هرنوع علايم و پلاك‌هاي متفرقه و همچنين الصاق يا نصب يا نقش هرنوع آگهي، نوشته، عكس و نوشتن عبارات و ترسيم نقوش روي شيشه‌ها يا بدنه دروني يا بيروني وسايل‌نقليه به‌منظور تجارت، تبليغ، نمايش و مانند آن ممنوع است؛ مگر بر اساس ضوابطي كه به پيشنهاد شوراي عالي هماهنگي ترافيك شهرهاي كشور به تصويب وزير كشور خواهد رسيد. در مورد جاده‌ها با تصويب وزارت راه و ترابري اقدام مي‌شود.
 ماده208ـ حركت وسايل‌نقليه داراي چرخ فلزي در معابر شهري مجاز نيست.
 ماده209ـ اعمال زير در خيابان‌ها و معابر شهري ممنوع است:
 الف ـ ورزش و مسابقه‌هاي ورزشي، مسابقه با اسب يا حيوانات ديگر و وسايل نقليه، بدون كسب مجوز از مقامات صلاحيت‌دار.
 ب ـ بستن، خوراك دادن و رها كردن دام‌ها و پرندگان.
 پ ـ انجام هرگونه حركات پرشي، نمايشي، تك‌چرخ، دور زدن درجا، رانندگي همراه با صداي ناهنجار و ممتد بوق يا صداي اگزوز و اصطكاك چرخ‌ها و مانند آنها.
 ماده210ـ هركس كه مسئول حركت و هدايت حيوانات است، هنگام عبور از عرض يا طول معابر در شب بايد از علايم سيار مانند (فانوس، چراغ‌هاي الكتريكي، دستانه يا راكت شبرنگ‌دار) استفاده نمايد. رانندگان موظفند با ديدن حركت گله و رمه از سرعت خود كاسته و در صورت لزوم تا عبور احشام توقف نمايند. به هرحال عبور دادن حيوانات از نقاط مشخص شده و تا حد امكان داراي روشنايي ضرورت دارد.
 ماده211ـ دستگاه‌هاي مسئول موظفند پيش از بسته شدن تمام يا بخشي از راه براي انجام هرنوع عمليات اجرايي اعم از تعريض، تعمير، نگهداري، حفاري و مانند آنها، هماهنگي‌هاي لازم را انجام داده و با اطلاع ادارات راهنمايي و رانندگي و يا پليس راه اقدام و مراتب را به آگاهي مردم برسانند.
 ماده212ـ اشخاصي كه به هر عنوان روي راه‌‌هاي عمومي كار مي‌كنند، موظفند پيش از شروع به كار، علايم ايمني عبور و مرور را بر اساس ضوابط و استانداردهاي ايمني در عمليات اجرايي راه‌‌ها كه به‌تاييد مسئولين مرتبط مي‌رسد در محل نصب و همچنين لوازم كار، لباس‌هاي كارگران و وسايل‌نقليه خود را به علايم هشداردهنده مجهز نمايند. در غيراين صورت مأمـوران راهنمايي و رانندگي و پليس‌راه موظفند از كار آنان جلوگيري به عمل آورند.
 ماده213ـ شهرداري‌ها و مأموران متصدي ايجاد فضاي سبز، نصب‌كننده اتاقك (كيوسك) تلفن و مانند آنها موظفند مثلث ديد رانندگان را در تقاطع‌ها باز نگهدارند.
 ماده214ـ جز مأموران صلاحيت‌دار هيچكس حق ندارد براي هدايت، حفاظت و كنترل وسايل‌نقليه در سواره‌رو خيابان بايستد يا قدم بزند.
 ماده215ـ پيادگان موظفند كه:
 الف ـ در محل‌هايي كه پياده‌رو وجود دارد از سطح سواره‌رو استفاده نكنند.
 ب ـ در محل‌هايي كه پياده‌رو وجود ندارد يا در صورت وجود به دلايلي غيرقابل تردد باشد بايد از منتهي‌اليه سمت چپ سواره‌رو و عكس جهت حركت وسايل نقليه عبور نمايند.
 پ ـ براي گذشتن از عرض راه، تنها از گذرگاه‌هاي پياده، پل‌هاي هوايي و گذرگاه‌هاي زيرزميني مجاز عبور نمايند.
 ت ـ از دويدن، پريدن و ورود ناگهاني به سطح سواره‌رو خودداري كرده و مراقب حركت وسايل‌نقليه باشند.
 ث ـ از حصار آزادراه‌ها نگذرند و در بزرگراه‌ها و خيابان‌ها از لابلاي درختان و گل‌بوته‌هاي حاشيه و ميانه راه عبور نكنند.
 ج ـ در تقاطع‌ها با روشن شدن چراغ سبز مقابل خود (چراغ عابر) حركت نمايند و هنگامي كه چراغ عابر قرمز بود عبور نكنند.
 چ ـ از موانع و خط‌كشي خطوط ويژه، سواره‌رو خيابان‌ها و ميدان‌ها عبور نكنند.
 ح ـ در بزرگراه‌ها و خيابان‌هاي اصلي، از خارج از گذرگاه‌هاي تعيين شده عبور نكنند.
 خ ـ در سواره‌رو خيابان براي سوار شدن به‌وسيله نقليه و همچنين صحبت كردن يا خريد و فروش با راننده يا سرنشينان وسايل‌نقليه، توقف نكنند.
 ماده216ـ رانندگي با وسايل‌نقليه داراي پلاك دولتي كه علامت مشخص‌كننده روي شيشه يا ديگر قسمتهاي تعيين شده آن الصاق يا نصب نشده باشد، ممنوع است.
 ماده217ـ رانندگاني كه دچار معلوليت و يا ناشنوايي هستند بايد با علامت ويژه‌اي كه روي شيشه عقب وسيله‌نقليه الصاق مي‌شود، ديگر رانندگان را از وضعيت خود آگاه سازند تا رانندگان با ديدن آن علامت، علاوه بر رعايت مقررات اين آيين‌نامه، احتياط لازم را بنمايند.
 ماده218ـ شهرداري‌ها موظفند پياده‌روهاي استاندارد، هموار و ايمن با در نظر گرفتن عبور سالخوردگان و معلولان با صندلي چرخ‌دار و يا بدون آن، در حاشيه معابر شهري ايجاد كنند و با توجه به موقعيت جغرافيايي شهر، در محل‌هاي مناسب نيز مسير عبور دوچرخه‌سواران را تا حدامكان و به صورت جداگانه ايجاد نمايند.
 ماده219ـ شهرداري‌ها موظفند به منظور افزايش ايمني عبور و مرور، با همكاري زيرمجموعه‌هاي وزارت‌نيرو، براي تامين روشنايي معابر شهرها اقدام نمايند.
 ماده220ـ رانندگان و سرنشينان وسايل‌نقليه موظفند هنگام حركت وسيله‌نقليه كمربندهاي ايمني خود را بسته نگاه دارند.
 تبصره ـ سوار كردن كودكان كمتر از 12 سال در صندلي جلو وسيله‌نقليه و همچنين در آغوش داشتن كودك هنگام رانندگي ممنوع است.
 ماده221ـ باز گذاشتن در صندوق عقب وسيله‌نقليه در حال حركت، يا نصب پرده يا كركره يا هرچيز ديگري كه مانع ديد عقب وسيله‌نقليه شود ممنوع است.
 ماده222ـ ريزش روغن، نفت گاز، بنزين و مايعات آلوده و تخريب‌كننده ديگر در راه‌ها ممنوع است.
 ماده223ـ زمان لازم‌‌الاجرا شدن آن دسته از احكام اين آيين‌نامه كه اجراي آنها مستلزم آموزش، اطلاع‌رساني عمومي يا كسب مهارتهاي خاص باشد، اول مهرماه سال 1384 تعيين مي‌شود.

معاون اول رئيس جمهور ـ محمدرضا عارف

پيوست 1

جدول طبقه‌بندي انواع گواهي‌نامه

پيوست شماره 2

ضوابط احراز سلامت جسماني و رواني (صلاحيت پزشكي) درخواست‌كنندگان انواع گواهي‌نامه رانندگي

 ماده1ـ بينايي براي گواهي‌نامه‌هاي رانندگي پايه الف (گروه‌هاي 1 و 2) و پايه ب (گروه 1) و ويژه: 
 1ـ حداقل قدرت بينايي براي مجموع دوچشم با اصلاح يا بدون اصلاح 10/12
 2ـ حداقل ميدان بينايي براي هر چشم 70 درجه.
 3ـ براي افراد تك‌چشمي حداقل قدرت بينايي 10/9 و ميدان بينايي 100 درجه، ضمن رعايت شرايط ويژه در وسيله نقليه.
 ماده 2ـ بينايي براي گواهي‌نامه‌هاي رانندگي پايه الف (گروه 3)، پايه ب (گروه 2) و پايه « پ» (گروه 1) و مجوزهاي صادره در ماده (33) آيين‌نامه:
 1ـ حداقل قدرت بينايي براي مجموع دوچشم با اصلاح يا بدون اصلاح 10/14
 2ـ حداقل ميدان بينايي براي هرچشم 70 درجه
 ماده 3ـ بينايي براي گواهي‌نامه‌هاي رانندگي پايه پ (گروه2) و پايه ت (گروه 1 و 2):
 1ـ حداقل قدرت بينايي براي مجموع دو چشم با اصلاح يا بدون اصلاح حداقل 10/15.
 2ـ حداقل ميدان بينايي براي هرچشم 70 درجه.
 ماده 4ـ آن دسته از بيماريهايي كه نياز به دريافت نظريه و تأييد پزشك متخصص معتمد چشم را دارد:
 1ـ افراد داراي ميدان بينايي دوچشمي بين 120 تا 140 درجه.
 2ـ افراد مبتلا به كوررنگي چشم.
 3ـ افراد مبتلا به كاتاراكت (آب مرواريد).
 4ـ افراد مبتلا به گلوكوم (آب سياه).
 5 ـ مبتلايان به بيماري شبكيه چشم.
 تبصره 1ـ ملاك ارزيابي ميدان بينايي تست Confrontaion مي‌باشد.
 تبصره 2ـ در معاينه چشم و سنجش بينايي، رعايت موارد زير به وسيله پزشك الزامي است:
 الف ـ سنجش ديد (قدرت بينايي) بايد طبق استانداردهاي بين‌المللي و با نمودارهاي سنجش بينايي استاندارد انجام پذيرد.
 ب ـ حداكثر ميزان ديد براي هر چشم 10/10.
 پ ـ در صورتي كه متقاضي در هر خط ديد بيش از 2 حرف را خطا نمايد، آن خط در محدوده ديد محاسبه نگرديده و خط درشت‌تر ملاك ارزيابي قرار مي‌گيرد.
 ماده5 ـ شنوايي:
 1ـ حداكثر افت شنوايي قابل قبول بدون اصلاح در هر گوش تا 40 دسي‌بل، براي گواهي‌نامه رانندگي پايه الف (گروه 3)، پايه ب (گروه 2)، پايه پ (گروه 1و2)، پايه ت (گروه 1 و 2) و مجوزهاي صادره در ماده (33) آيين‌نامه.
 2ـ در صورت كر بودن كامل يك گوش، حداكثر افت شنوايي قابل قبول با يا بدون اصلاح در گوش بهتر تا 40 دسي‌بل، براي گواهي‌نامه‌هاي رانندگي پايه الف (گروه 1 و 2) و پايه «ب» ( گروه 1) و ويژه.
 3- در صورتيكه متقاضي، حداقل شرايط پزشكي مندرج در بندهاي 1 و 2 را دارا نباشد، منحصراً، مي‌تواند جهت دريافت گواهينامه رانندگي پايه ب گروه1 اقدام نمايد. (الحاقی به موجب صورتجلسه مورخ 25 /9/ 1386 كارگروه متشكل از نمايندگان وزارتخانه‌هاي كشور، راه و ترابري، بهداشت، درمان و آموزش پزشكي درخصوص بازنگري مواد 5 و 8 پيوست 2 آئين‌نامه راهنمائي و رانندگي موضوع تصويب‌نامه شماره 20873/ت29169هـ مورخ 8 /4/ 1384 هيأت محترم وزيران )

ماده 6 ـ موارد ممنوعيت مطلق صدور و تمديد گواهي‌نامه رانندگي:
 اول: بينايي:
 1ـ ميدان بينايي دوچشمي كمتر از 120 درجه براي انواع گواهي‌نامه رانندگي.
 2ـ افراد مبتلا به بيماريهاي Hmianopia bitemporal, Homonymous hemianopia براي انواع گواهي‌نامه رانندگي.
 3ـ افراد تك‌چشمي داراي قدرت بينايي كمتر از 10/9 براي انواع گواهي‌نامه رانندگي.
 4ـ افراد تك‌چشمي داراي ميدان بينايي كمتر از 100 درجه براي انواع گواهي‌نامه رانندگي.
 تبصره1ـ افرادي كه به تازگي يك چشم خود را از دست داده‌اند تا طي زمان لازم براي عادت به‌ ديد تك‌چشمي، حداقل به مدت يك سال ممنوعيت مطلق رانندگي دارند.
 5 ـ افراد تك‌چشمي با هر قدرت بينايي براي دريافت گواهي‌نامه رانندگي پايه الف (گروه 3)، پايه ب (گروه 2)، پايه پ (گروه 1 و 2)، پايه ت (گروههاي 1 و 2) و مجوزهاي صادره در ماده (33) آيين‌نامه.
 6ـ افراد مبتلا به كوررنگي شديد، ديپلوپيا (دوبيني) و فورياي عمودي براي گواهي‌نامه‌هاي رانندگي پايه الف (گروه3)، پايه ب (گروه2) پايه پ (گروه 1 و 2)، پايه ت (گروه 1 و 2) و مجوزهاي صادره در ماده (33) آيين‌نامه.
 دوّم: شنوايي:
 7ـ در صورت كر بودن كامل يك گوش و افت شنوايي بيش از 75 دسي‌بل درگوش ديگر، براي گواهي‌نامه‌هاي رانندگي پايه الف (گروه‌هاي 1 و 2)، پايه ب (گروه1) و ويژه
 8 ـ افت شنوايي بيش از 75 دسي‌‌بل در هر دو گوش، براي گواهينامه‌هاي رانندگي پايه الف (گروه3)، پايه ب (گروه2)، پايه پ (گروه 1 و 2)، پايه ت (گروههاي 1 و 2) و مجوزهاي صادره در ماده (33) آيين‌نامه.
 سوّم: اندامهاي حركتي فوقاني و تحتاني
 نوع1ـ براي انواع گواهي‌نامه‌هاي رانندگي:
 9ـ فقدان مادرزادي يا قطع عضو يا فلج (در صورتي كه هيچگونه اصلاح در فرد و وسيله نقليه عملاً امكان‌پذير نباشد) شامل موارد زير:
 الف ـ هر دو اندام فوقاني (از ناحيه مچ).
 ب ـ انگشت شصت در هر دو دست.
 ج ـ يك اندام فوقاني و يك اندام تحتاتي ( از ناحيه مچ).
 د ـ اندامي كه براي عمل كردن يك كنترل دستي يا پايي وجود آن الزامي است.
 10 ـ ابتلا به Quardriplegia .
 11ـ ابتلا به دفرميتي شديد.
 12ـ چرخش مهره‌هاي سرويكال به طرف راست و چپ كمتر از 45 درجه.
 تبصره2ـ بديهي است مفاد ماده (8) بايد در اين موارد مدنظر قرار گيرد.
 نوع2ـ براي گواهي‌نامه‌هاي رانندگي پايه الف (گروه3)، پايه ب (گروه2)، پايه پ (گروه 1 و 2) و پايه ت (گروه 1 و 2) و مجوزهاي صادره در ماده (33) آيين‌نامه:
 الف ـ قطع عضو زير زانو منجر به پروتز اندام تحتاني.
 ب ـ قطع در قسمت قدامي پا، مفصل Metatarsophalangeal و پنجه بزرگ پا.
 پ ـ قطع، فلج يا ناتواني كامل از يك شصت و دو انگشت در هر دست.
 ت ـ دارا بودن تنها يك بازو.
 ث ـ ابتلا به پاراپلژي.
 تبصره3ـ بديهي است مفاد ماده (8) بايد در موارد يادشده مدنظر قرار گيرد.
 چهارم: ساير موارد به شرح زير براي انواع گواهي‌نامه‌هاي رانندگي:
 14 ـ افراد مبتلا به اختلالات تنفسي شديد (سطح4) و كليه افرادي كه براي رفع اختلالات تنفسي خود نيازمند استفاده از تجهيزات تأمين اكسيژن در زمان رانندگي هستند.
 15ـ افراد مبتلا به اختلال شديد عملكرد قلب (طبقه4 از طبقه‌بندي عملكرد قلب).
 16ـ اعتياد به انواع موادمخدر، مواد و نوشابه‌هاي الكلي، استفاده از داروهاي تخديركننده و يا محرك سيستم اعصاب و روان (CNS).
 17ـ افراد مبتلا به سايكوز حاد از هرنوع، بيماران (خلفي) Bipolar در فاز حاد.
 18ـ افراد مبتلا به صرع مسلم.
 ماده7 ـ موارد ممنوعيت مطلق براي صدور گواهي‌نامه رانندگي بايد به تأييد سه نفر پزشك متخصص مربوط رسيده باشد.
 ماده8 ـ هرگاه پزشك و افسر كارشناس عالي تصادفات و امور فني راهنمايي و رانندگي نيروي انتظامي جمهوري اسلامي ايران تشخيص دهند كه اشخاص مبتلا به ضعف بينايي يا شنوايي به كمك عينك يا لنز و يا سمعك و همچنين اشخاص داراي نقص عضو به كمك وسايل مصنوعي و يا با نصب تجهيزات مخصوص در وسيله نقليه، به طور طبيعي قادر به رانندگي مي‌باشند، صدور گواهي‌نامه به نام آنان در صورت جمع شرايط لازم ديگر، مانعي ندارد. اما در متن گواهي‌نامه بايد تصريح شود كه فقط با عينك، لنز يا سمعك و يا چه نوع وسيله نقليه‌اي مي‌توانند رانندگي نمايند. آزمايش عملي رانندگي از درخواست‌كنندگان داراي نقص عضو بايد به وسيله سه نفر افسر كارشناس مذكور انجام پذيرد.
تبصره - نصب علائم مخصوص ناشنوايان بر روي وسيله نقليه، براي دارندگان گواهينامه موضوع بند3 ماده 5 براي آگاهي ساير رانندگان، الزامي است.  (الحاقی به موجب صورتجلسه مورخ 25 /9/ 1386 كارگروه متشكل از نمايندگان وزارتخانه‌هاي كشور، راه و ترابري، بهداشت، درمان و آموزش پزشكي درخصوص بازنگري مواد 5 و 8 پيوست 2 آئين‌نامه راهنمائي و رانندگي موضوع تصويب‌نامه شماره 20873/ت29169هـ مورخ 8 /4/ 1384 هيأت محترم وزيران)
 

ماده9ـ ارزيابي انواع:
 1ـ اختلالات بينايي.
 2ـ اختلالات شنوايي.
 3ـ اختـلالات غـدد آنـدوكرين (اعم از انواع ديابت نيازمند به درمان انسوليني و غير انسوليني، هيپوگليسمي غيرديابتي، تيروئيد، پاراتيروئيد، هيپوفيز، اكرومگالي، آدرنال، چاقي، آنسفالوپاتي هپاتيكي).
 4ـ اختلالات كليوي.
 5 ـ اختلالات تنفسي.
 6 ـ اختلالات نورولوژيكي (مغز و اعصاب).
 7ـ اختلالات حركتي اندامهاي فوقاني و تحتاني.
 8 ـ اختلالات عصبي ـ عضلاني.
 9ـ اختلالات قلبي و عروقي.
 10ـ اختلالات فشار خون.
 11ـ اختلالات ناشي از مصرف دارو.
 12ـ اختلالات روحي و رواني (اعصاب و روان).
 13ـ اختلالات خواب (اعم از Sleep apnea و ناركولپسي).
 14ـ عفونت‌ها.
 احـراز سلامت جسماني و رواني رانندگان براساس دستورالعمل اجرايي است كه پس از تأييد وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشكي و با هماهنگي نيروي انتظامي جمهوري اسلامي ايران براي اجرا به تمامي پزشكان انجام‌دهنده معاينات پزشكي درخواست‌كنندگان انواع گواهي‌نامه، ابلاغ مي‌شود.
 ماده10ـ پزشكان انجام دهنده معاينات درخواست‌كنندگان گواهي‌نامه رانندگي، ملزم به شركت و كسب موفقيت در دوره آموزشي « معاينات رانندگان» كه به وسيله وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشكي برگزار مي‌گردد، هستند.

پيوست (3)

مقررات وضوابط حمل بار در جاده‌هاي كشور

پيوست 3

 ضوابط و مقررات حمل بار در جاده‌هاي كشور كه توسط وزارت راه و ترابري با استناد به ماده (14) قانون نحوه رسيدگي به تخلفات و اخذ جرايم رانندگي ـ مصوب30/3/1350ـ با اصلاحات بعدي آن و بندهاي 7 و 12 ماده (7) قانون تغيير نام وزارت راه و ترابري و تجديد تشكيلات و تعيين وظايف آن ـ مصوب 16/4/1353 ـ تعيين گرديده است، به شرح زير مي‌باشد:

ضوابط حمل بار

 1ـ وزارت راه و ترابري مي‌تواند درآزادراه‌هاي كشور وسايل لازمه براي توزين و اندازه‌گيري ابعاد و وزن محور وسايط نقليه سنگين را تهيه و مورد استفاده قرار دهد.
 2ـ وزارت راه و ترابري مي‌تواند با جلب مساعدت نيروي انتظامي از عبور و مرور وسايط نقليه‌اي كه وزن و طرز بارگيري و ظرفيت محموله آن اضافه بر ميزان مجاز باشد جلوگيري نمايد.
 3ـ مالكين وسايط نقليه سنگين مكلف به رعايت مقررات يادشده و ساير مقررات بين‌المللي و مصوب از طرف وزارت راه و ترابري بوده و وزارت راه و ترابري براي اجراي اين تصويب‌نامه با استفاده از نظر سنديكاي مالكين كاميونها حدود و نظامات مربوط را تعيين و آگهي خواهدنمود.
 4ـ وزارت راه و ترابري در اجراي مقررات اين تصويب‌نامه عده لازم از مهندسين آن وزارت را انتخاب خواهدنمود كه با تشريك مساعي نيروي انتظامي اقدام لازم را معمول دارند.

مقررات حمل و نقل بار در راهها

 الف ـ بار محوري
 تعريف ـ فشار يا نيروي وزن وارده از سوي هريك از محورهاي وسايل نقليه بر سطح راه را بار محوري مي‌نامند.
 حداكثر فشار وارد از محورهاي راهنما، منفرد و زوج بر سطح راه نبايد از حدود ذيل تجاوز نمايد.
 1ـ محور راهنما (دوچرخ) شش تن
 2ـ محور منفرد (چهار چرخ) سيزده تن
 3ـ محور زوج (هشت چرخ) بيست تن
 تبصره1ـ براي استفاده از حداكثر فشار تعيين شده در فوق اندازه لاستيك چرخها نبايد از 20 × 750 كمتر باشد.
 تبصره2ـ چنانچه فاصله دو محور مجاور از يكديگر كمتر از دو متر باشد، آن دو محور را روي هم محور زوج نامند و اگر فاصله از دو متر بيشتر باشد هركدام محور منفرد محسوب مي‌شود.
 ب ـ وزن مجاز كاميونها
 حداكثر وزن كاميون با بار آن نبايد از حدود ذيل تجاوز نمايد:
 ـ كاميون دو محور  19 تن
 ـ كاميون سه محور 26 تن
 ج ـ وزن مجاز وسايل نقليه مفصل‌دار
 اوّل ـ كاميون نيمه يدك (بارگير مستقيماً به وسيله چرخ پنجم به كاميون اتصال دارد) شامل:
 1ـ تريلي سه محور ده چرخ بيست و شش تن
 2ـ چهار محور چهارده چرخ سي و دو تن (چنانچه فاصله بين دو محور عقب تريلي از دو متر تجاوز نمايد. حداكثر وزن مجاز (تريلي با محموله)، 36 تن مي‌باشد.)
 3ـ تريلي پنج محور دوازده چرخ سي و چهار تن
 تبصره ـ در صورتي كه مشخصات چرخهاي تريلي بيش از اندازه معمول باشد، ميـزان ظرفيـت حمـل اضافي مشخص و با مجوز واحدهاي ذي‌ربط سازمان راهداري و حمل و نقل جاده‌اي حداكثر وزن (تريلي با محموله) تا 38 تن اجازه عبور داده مي‌شود.
 4ـ تريلي پنج محور هيجده چرخ چهل تن
 دوّم ـ كاميون با يدك (بارگير به طور غيرمستقيم به وسيله صفحه‌گردان و مالبند و قفل و پين به كاميون متصل مي‌شوند.) شامل:
 1ـ كـاميـون دو محـور شـش چـرخ با يـدك دو محـور شـش چـرخ سـي تـن (كاميون شانزده تن ـ يدك چهارده تن).
 2ـ كامـيون دو محـور شـش چـرخ با يـدك سه محـور ده چـرخ سـي و دو تن (كاميون شانزده تن ـ يدك پانزده تن).
 3ـ كاميـون سه مـحور ده چـرخ با يـدك دو محـور شش چرخ سي و هشت تن (كاميون بيست و دو تن ـ يدك شانزده تن).
 4 ـ كاميون سه محور ده چرخ با يدك سه محور ده چرخ چهل تن (كاميون بيست و دو تن ـ يدك هيجده تن).
 تبصره1ـ حداكثر وزن كاميون و يا وسايط نقليه مفصلدار با بار نبايد از ميزان معين شده در كارت مشخصات آن تجاوز نمايد.
 تبصره2ـ در بعضي از راههاي كشور كه داراي شرايط فني ويژه‌اي مي‌باشد، سازمان راهداري و حمل و نقل جاده‌اي محدوديت به وجود آمده درخصوص ابعاد و وزن وسايل نقليه را اعلام مي‌نمايد.
 د ـ ابعاد
 ابعاد وسايط نقليه با بار آن نبايد از حدود زير تجاوز نمايد.
 1ـ حداكثر عرض: دو متر و شصت سانتي‌متر.
 2ـ حداكثر ارتفاع: چهار متر و نيم (در راههاي چالوس و هراز 8/3 متر).
 3ـ حداكثر طول:
 ـ كاميون دو محور با بار آن ده متر
 ـ كاميون سه محور با بار آن دوازده متر
 ـ تريلي با بار آن شانزده متر
 ـ كاميون با يدك هيجده متر و سي و پنج سانتيمتر
 تبصره1ـ محموله پس از بارگيري وسايط نقليه باربري نبايد از جلو كاميون بيش از پنجاه سانتيمتر و از عقب آن بيش از سه متر بيرون باشد. قسمتي از بار كه از كاميون و يا يدك و يا تريلي خارج مي‌شود، بايد به طور خيلي واضح در شب به وسيله چراغ قرمز و در روز به وسيله پرچم قرمز مشخص گردد.
 تبصره2ـ وسـايط نقلـيه‌اي كه ابعاد و وزن آنها از حدود فوق‌الذكر تجاوز نمايد، به هيچ وجه اجازه حركت در راهها را ندارد. مگر آنكه بار اضافي را تخليه نمايند.
 تبصره3ـ متخلفين از اين مقررات ضمن الزام به اجراي تبصره2 ملزم به پرداخت حداكثر جريمه قانوني تخلف عدول از مقررات و پرداخت خسارت وارده به راه مي‌باشند كه توسط سازمان راهداري و حمل و نقل جاده‌اي برآورد خواهدشد. لذا لازم است متخلفين به واحدهاي سازمان مزبور هدايت شوند.
 تبصره4ـ چنانچه حمل محموله‌هايي كه غيرقابل تقسيم بوده، و وزن و ابعادشان نيز از حدود يادشده تجاوز نمايد و از محلي به محل ديگر از طريق جاده ضرورت يابد، لازم است با مجوز (كامپيوتري) سازمان راهداري و حمل و نقل جاده‌اي و واحدهاي تابعه آن در استانها ترتيب حمل و نقل اين قبيل اشياء داده‌شود. در اين قبيل موارد پس از بررسي براساس ضوابط تعيين شده شرايط حمل و نقل اعلام خواهدشد. اين شرايط شامل سرعت، ساعت حركت، مسير، پيش‌بيني‌هاي لازم به منظور جلوگيري از تصادم و ايجاد خسارت به راه و ابنيه فني و غيره بوده و واحدهاي انتظامي و سازمانهاي مسئول مراقبت و نظارت خواهند نمود تا شرايط و ضوابط تعيين شده دقيقاً اجرا گردد.
 تردد تريلي‌هاي 5 محور 12 چرخ با وزن كل حداكثر 40 (چهل) تن با لاستيك‌هاي نوع راديال با عرض حداكثر 5/36 (سي و شش و نيم) سانتي‌متر براي چرخ‌هاي بارگير در مسيرهاي ترانزيتي كشور بلامانع مي‌باشد.
 درخصوص الحاقيه مقررات حمل و نقل بار در راههاي كشور موضوع كنترل ظرفيت كل وسايل نقليه با ظرفيت كمتر از 19 تن نظير كاميون بنز 911 و خاور 808 و 608 با عنايت به اينكه در تعدادي از وسايل نقليه مغايرتهايي بين ظرفيت مندرج در كارت مشخصات وسايل نقليه با ظرفيت ناخالص مشاهده مي‌گردد. به‌منظور رفع مشكل و تطبيق وسايل نقليه فوق با استاندارد، ظرفيت كل وسايل نقليه (وزن ناخالص) به شرح زير اعلام مي‌گردد.
 ـ كاميون بنز 911 11تن
 ـ خاور 808 5/8 تن
 ـ بادسان 14 B 6 7 تن
 ـ بادسان 14 B 8 5/8 تن
 ـ ديگر انواع كاميون و كاميونت با ظرفيت كمتر از 19 تن متعاقباً اعلام مي‌گردد.